هەرێم نیوز

 لە لێدوانێکی تایبەتدا بۆ دەنگی ئەمەریکا، وەزیری دارایی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە توندی وەڵامی وتەبێژی یەکێتی دایەوە، سەبارەت بە پرسی دواکەوتنی مووچە و دەسەڵاتەکانی  وەزارەتەکەی لە ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی یەکێتیدا، وەزیری دارایی لە وەڵامی لێدوانەكانی( سەعدی پیرە) دەڵێت: ''ئەو کاکەیە بێخەبەرە'' و زانیاری ناڕاستی پێدراوە.

ئاوات شێخ جەناب وەزیری دارایی حکومەتی هەرێم، بۆ دەنگی ئەمریكا ڕایگەیاند: "قسەیەکی کوردی هەیە دەڵێت لە بێ خەبەران کەشکەک سڵاوات'' بەداخەوە ئەو کاکەیە [سەعدی پیرە] بێ خەبەرە، چونکە جارێ نە ئاواتی شێخ جەناب خاوەنی لەشکر و هێزە، وە نە وەزارەتی دارایی هێزی هەیە. لای ئێمەش ناو زیادناکرێت، ئێمە پەیوەستین بە بڕیاری ئەنجومەنی وەزیران و یەک ناوی زیادە نانێرین، لەبەرخاتری چەند ناوێکی حزبی و کەسی مووچە و قوتی خەڵک بخەینە غەرغەرەوە. بۆیە پێشموایە دەبێت بە کاک سەعدی بڵێین، 'سیحەتت باشە؟' چونکە وانیە."

ڕۆژی 28ی مانگی هەشت سەعدی پیرە وتەبێژی یەکێتی، لە وتووێژێکدا لەگەڵ دەنگی ئەمەریکا وتی یەکێتی نەبووەتە هۆی دواکەوتنی مووچە و زیادکردنی ناوی نوێ بۆ لیستی مووچە. ئەو بە دەنگی ئەمەریکای ڕاگەیاند، "لیستی مووچە وەزارەتی دارایی خۆی سەرپەرشتی دەکات و ئێمە بێبەرین لەو کارە، هاوکات ئەوە پارتیە وازناهێنیت لە زیاد کردنی ناوی نوێ،
هاوکات وتەبێژەکەی یەکێتی وەزارەتی دارایی بە لەدەسەڵات داماڵینی ئیدارەی سلێمانی تۆمەتبارکرد.

ئاوات شێخ جەناب دەڵێت "بەداخەوە" وتەبێژی یەکێتی ئاگاداری وردەکارییەکانی کێشەکە نییە "یان ئەو کەسانەی ئەو زانیاریەیان بۆ کاک سەعدی گواستووەتەوە ڕەنگە ڕاستگۆ نەبووبن."

وەزیری دارایی لەوەڵامی تۆمەتبارکردنیشیان لەلایەن وتەبێژی یەکێتییەوە بەوەی دەسەڵاتیان لە پارێزگای سلێمانی وەرگرتووەتەوە ڕایگەیاند: "زۆر سەیرە وتەبێژ هاتبێت بۆ چاوپێکەوتن، بەڵام خۆی ئامادە نەکردبێت'' پێویستبوو پێش چاوپێکەوتنەکە کاک سەعدی هیچ نەبێت پرسیاری لە پارێزگار و سەرۆکی ئیدارە سەربەخۆکان و وەزیرەکانی حزبەکەی بکردایە، ئەوسا بۆی دەردەکەوت کە ئێمە دەسەڵاتمان لە سلێمانی وەرگرتووەتەوە یان پێچەوانەکەی ڕاستە. ئەوەی لەماوەی ئەم 5 ساڵە ئێمە لەوەزارەتی دارایی بۆ هەماهەنگی نێوان پارێزگاو قەزاو ناحیەکان و وەزارەتەکان و نەهێشتنی جیاوازی و نادادپەروەری لەسەر ئاستی هەرێمی کوردستان کردوومانە لەهیچ کابینەیەک نەکراوە، بۆیە دیسانەوە بەکاک سەعدی دەڵێم، 'سیحەتت باشە ڕەوف؟'"

دەستەواژەی 'سیحەتت باشە ڕەوف' لە فیلمێکی کۆمیدی کوردییەوە وەرگیراوە و ماوەیەکە لە تۆڕە کۆمەڵایەتی و بازنە سیاسییەکانی هەرێمی کوردستان بە فراوانی بڵاوبووەتەوە.

لێدوانە توندەکانی بەرپرسانی هەرێم لە کاتێدایە مووچەی مانگی حەوت دوای نزیکەی دوو مانگ لە دواکەوتن سەرەتای ئەم هەفتەیە دابەشکرا. هەروەها چارەنووسی مووچەی مانگی هەشت لەلای بەغدا نادیارە.

بۆ مانگی حەوت نزیکەی 600 ملیار دینار کورتهێنان هەبوو لە پشکی مووچەی هەرێم. وەزیری داراییش سەرەڕای ئەوەی کێشەکە بە "سیاسی" ناو دەبات لە نێوان هەرێم و بەغدا، هەروەها دواکەوتنەکەی مانگی حەوتیش بە "نایاسایی" ناودەبات و دەڵێت، "بەپێی بڕیاری دادگای فیدڕاڵی نابێت لە ژێر هیچ پاساوێکدا مووچە ڕابگیرێت."

ئاوات شێخ جەناب ڕایگەیاند، "دواکەوتنی مووچەی مانگی حەوت کۆمەڵێک کێشەی فەنییە، بەڵام لە ڕاستیدا پرسی مووچە بووە بە سیاسی لە نێوان هەرێم و بەغدادا. ئێمە لیستی مانگی حەوتمان لەوادەی خۆیدا ناردبوو، بەڵام دوایانخست هەتا لە مانگی حەوتدا کێشەیەکیان دروستکرد بە حساب ئەوان تقاتوعی وەزیفیان کردووە. لە مانگی دووەوە کۆیانکردەوە هەتا مانگی حەوت قسەیان نەکرد، بە یەک جار پێنج کتابیان نارد کە تێبینی مانگی دوو و سێ و هەتا حەوتی تیا کۆبوبووەوە. بەدەر لە یاسا مووچەیان ڕاگرتووە، چونکە بە پێی بڕیاری دادگای فیدڕاڵی نابێت لەژێر هیچ بیانوویەکدا مووچە ڕابگیرێت."

هەر لە درێژەی قسەكانیدا وەزیری دارایی حكومەتی هەرێم دەڵێت: "تێبینیەکان بەشی هەرەزۆریان چارەسەرکراون...هەوڵمانداوە لەگەڵ خانەنشین و ئەوانەی تۆمار نەکراون هەتا سەری مانگ چارەسەربکرێن. پێموایە هەتا كۆتایی ساڵ لیستی مووچەمان لە هەموو شتێک پاکدەبێتەوە، سەبارەت بە مووچەی خانەنشینی سەربازییەکانیش کە پێشتر بە ناو داواکراوە، کاتی دەوێت هەتا هەڵەکان ڕێکدەخرێنەوە و بە بێ کێشە ناوەکان دەنێردرێن و ئەوانیش هاوتا دەکرێن لەگەڵ بەغداد."

لە مانگەکانی ڕابردوودا، جگە لە ناکۆکی نێوان هەولێر و بەغدا لەسەر پرسی بەبانکیکردنی مووچەی کەرتی گشتی هەرێم، هەروەها حکومەتی عێراق چەند تێبینییەکی لەسەر لیستی مووچەی هەرێم هەبووە کە بریتی بوون لە هەبوونی ناوی دووبارە، زیادکردنی ناو، نەبوونی بایۆمەتری، وە هەبوونی دوو مووچە.

بەپێی وتەی وەزیری دارایی بەشێکی تێبینییەکان بەهۆی "لێکتێنەگەشتنەوە" بووە و زۆرینەیان چارەسەرکراون؛ وە حکومەتی هەرێم سوورە لەسەر ئەوەی "هەژماری من" ببێتە سەرچاوەی دابەشکردنی مووچە بۆ مووچەخۆرانی هەرێم بە شێوەی ئەلکترۆنی.

بە گوێرەی ئامارەکانی وەزارەتی دارایی، لە سنوری سلێمانی ڕێژەی بەشداری لە هەژماری من تەنها %37، لە کاتێکدا لە هەولێر %96 و لە دهۆک %92 هەژمارەکەیان پڕکردووەتەوە. لە کۆی گشتی مووچەخۆرانی هەرێمیش نزیکەی 500 هەزار کەس بوونەتە خاوەنی هەژمارەکە.

لەو بارەیەوە وەزیری دارایی دەڵێت: "هەژماری من سیستەمێکی بانکییە هەم تەوتینە هەم خزمەتگوزاریەکی باشی بانکی پێشکەش دەکرێت بە هاوڵاتیان، هەموو ئیشێکی پێدەکرێت، تەنانەت دەتوانن پارە ڕابکێشن لە 15 ملیۆنەوە هەتا زیاتر، ئێستا عێراق ئیش لەسەر ئەوە دەکات سیستەمێکی بانکی وەک ئێمە دروست بکەن، بۆیە وەک خۆمان چاوەڕوانی ئەوەین هەتا سەریساڵ بابەتی هەژماری من دەبێت تەواو ببێت. نزیکەی 500 هەزار کەس تەواو بوون، لەم مانگەوە 120 هەزار کەس لە ڕێگەی ئەوەوە مووچە وەردەگرن."

هەروەها دەڵێت:  "هەرکەسێکیش لە ڕێگەی بانکەوە نەبێت واتە بە ئەلیکترۆنی نەبێت، ناتوانێت مووچە وەربگرێت، هەرکەس هەتا سەری ساڵ ناوی خۆی تۆمار نەکات، خۆی بەرپرس دەبێت، چونکە مووچە بەدەست نامێنێت."

بەو پێیەی هەرێم بە پێی یاسا بەرکارەکانی خۆی مووچەی دابەش کردووە، جیاوازی مووچە لە نێوان هەرێم و بەغدا هەیە. بەڵام بۆ مانگی حەوت بۆ یەکەم جار مووچەی خانەنشینی هەرێم هاوتای خانەنشینانی بەغدا کرا. وەزیری دارایش دەڵێت: ''هاوتاکردنی مووچە کاتی دەوێت''.

هەروەها ڕایگەیاند، "لیژنەی هاوبەشمان هەیە لە نێوان هەردوولادا، لیژنەی یەکخستنی ڕێکارەکانی پێ دەڵین. زۆر لە بابەتی خانەنشینەکان بە تایبەت پێشمەرگە، لە ئاستی هەموو فەرمانبەران و گشتیش دەمانەوێت یەکیبخەین، چونکە یاساکان جیاوازن لە نیوان هەرێم و بەغدا. دەبێت هەمووی یەکبخرێت. لیژنەکە ئیشی یەکخستنە بە تایبەت لە بوارە سەربازیەکان هەتا بتوانن هەمووی یەکبخەن."