وەرگێڕانی: ڕەییان مستەفا نەجیب

من فێرخوازێکی تەواوی ژیانم و لە نزیکەی تەمەنی ٥ ساڵییەوە خوێنەرێکی بەئەمەک (تەنانەت خۆبەخش) بووم کاتێک دایکم من و خوشکە دووانەکەمی فێری خوێندنەوە کرد بە فلاش کارت. بێگومان لە سەرەتاوە لەلایەن ئەندامانی خێزان و چاودێری منداڵ و چیرۆکنووسانی کتێبخانەی منداڵانەوە بۆمان دەخوێندرانەوە. بەڵام زۆر زوو دەستمان کرد بە ویستی هەڵبژاردن و خوێندنەوەی کتێبەکانی خۆمان – و لە کۆتایی هەفتەدا لە کتێبخانەوە دەگەڕاینەوە ماڵەوە لەگەڵ کۆمەڵێک چیرۆکی هەڵبژێردراو کە هەڵمانبژارد بۆ داگیرکردنی خەیاڵەکانی خۆمان. ئەوەش پێشکەوت بۆ کاتێک کە سکۆلاستیک هانی دایک و باوکانی دا کە ڕێگەمان پێبدەن کتێب هەڵبژێرین بۆ ئەوەی لە ڕێگەی قوتابخانەوە بیکڕین. هەمیشە بەو بەرنامانە بێزار دەبووم. دایکم مامۆستای ئینگلیزی کۆلێژ بوو، بۆیە قفڵی کتێبمان هەبوو کە کتێبی سەرنجڕاکێشی تێدابوو لە هەموو ماڵەکەدا، دایکم هانی خولیای خوێندنەوەمان دەدا (بەتایبەت حەزی من). زۆرجار هاوینەکان بە خوێندنەوەی  چەند کتێبێک بەسەر دەبرد،  کە دەمانتوانی لە نێوان مانگەکانی حوزەیران و ئەیلولدا کۆیان بکەینەوە  تا ئەو کاتەی لە پۆلی سێیەم بووین، خەریکی تاقیکردنەوەی خوێندنەوە بووین لەسەر ئاستی کۆلێژ. بێگومان خوێندنەوەیەکی زۆر پێویست هەبوو بە درێژایی ڕێگاکە لە کۆلێژدا، هەندێکیان خۆش و ورووژێنەر بوون. ئەگینا هەڵبژاردنەکانی من! تا ئەمڕۆش ڕۆژەکانم بە خوێندنەوە وەک لەنگەری دەست پێدەکەم (بە شێوەیەکی بنەڕەتی هەموو ڕۆژێک) – و بە شێوەیەکی گشتی هەفتانە نزیکەی دوو کتێب تێدەپەڕم. من مەیلی بەرەو ناخەیاڵییە چونکە ئارەزووی زۆر بەهێزم هەیە بۆ فێربوون لەسەر کۆمەڵێک بابەت کە خولیایە لەوانە: مێژوو، کولتوور، خۆ باشترکردن، شیعر، ژیاننامە، خۆراک، تەندروستی و تەندروستی، ڕۆحانیەت و میتافیزیک، گەشتیاری، بازرگانی و دارایی، داهێنان، بازرگانی مۆسیقا و کات بەسەربردن، و بێگومان داهێنان و تەکنەلۆژیاش بە هەمان شێوە. هەندێک جار لە هاوڕێ نزیکەکانم خەم و پەژارە وەردەگرم کە زیاتر چیرۆکی خەیاڵی ناخوێنمەوە وەک هەڵهاتنێک لە ژیانی ڕۆژانە، و بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە من وەها ‘بیرمەندێکم’. لە بۆنەیەکدا، من خەیاڵی دەخوێنمەوە، بەڵام من مەیلی ناخەیاڵیم هەیە چونکە زۆر شت هەیە بۆ فێربوون . و وەک بێ گومان تێبینیت کردووە من ئیسفنجێک نیم کە بە خێرایی زانیارییەکان هەڵبمژم. خوێندنەوە بۆ چێژوەرگرتن لەبەر چەند هۆکارێک گرنگە، هەروەها چەندین سوودی هەیە کە بەشدارن لە گەشەکردنی کەسی و بەرەوپێشچوونی مەعریفی و باشبوونی گشتیمان.

لێرەدا چەند هۆکارێکی سەرەکی دەخەینەڕوو کە بۆچی خوێندنەوە بۆ چێژوەرگرتن گرنگە: 

۱- وەرگرتنی  زانست و فێربوون: خوێندنەوە دونیایەک لە زانیاری و  بیرۆکە دەکاتەوە. چ خەیاڵی بێت یان نا ، یان شیعر، خوێندنەوە بەرەوڕووی دیدگا و کولتوور و مێژوو و ئەزموونی جیاوازت دەکاتەوە. تێگەیشتنت لە جیهان فراوانتر دەکات و زانیارییەکانتان لە سەرانسەری بابەتگەلێکی بەرفراواندا بەرز دەکاتەوە. 

۲- بەرەوپێشچوونی لایەنەکانی  زمان: خوێندنەوە بە بەردەوام  توانای وشەسازی و ڕێزمان و تێگەیشتن لە زمانت باشتر دەکات. لەگەڵ ڕووبەڕووبوونەوەی وشە و پێکهاتەی ڕستەی نوێ، خۆت دەخەیتە ناوەوە و باشتر دەبیت لە پەیوەندیکردن و دەربڕینی زارەکی و بەکارهێنانیان لە نووسینەکەتدا.

۳- بوونی  هاوسۆزی و تێگەیشتن: کاتێک خۆت نوقم دەکەیت لە  چیرۆکێک یان گێڕانەوەیەکدا، بەتایبەتی لە پاشخان و کارەکتەرە جۆراوجۆرەکانەوە، پەرە بە هاوسۆزی و تێگەیشتنێکی دەوڵەمەندتر و قووڵتر لە کەسانی خاوەن دیدگا و ئەزموونی ژیانی جیاواز دەدەیت. ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی زیادبوونی لێبوردەیی و بەزەیی بۆ ئەوانی دیکە لە ژیانی ڕاستەقینەدا  و دەتوانێت بەشداربێت لە بوون بە هاووڵاتییەکی جیهانی.

   ٤-نەهێشتنی  فشاری دەروونی : خوێندنەوە دەتوانێت ڕێگەیەک  زۆر باش بێت بۆ ئارامگرتن و دەربازبوون لە فشارەکانی ژیانی ڕۆژانە. بەشداریکردن لە کتێبێکی سەرنجڕاکێش یان چیرۆکێکی سەرنجڕاکێشدا دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ دابەزاندنی ئاستی فشار و هەستکردن بە ئارامی و ئیسراحەت.

٥ـ  بەرەوپێشچوونی داهێنان و خەیاڵ: خوێندنەوەی چیرۆکی خەیاڵی،  بەتایبەتی، خەیاڵت هان دەدات. لەگەڵ بینینی جیهانەکان و خۆت لەناو ئەو کارەکتەرانەی کە لە کتێبەکاندا باسکراون، داهێنانەکانت دەوروژێن و لەوانەیە خۆت ببینیتەوە کە بیرۆکە و چارەسەری نوێ لە ژیانی خۆتدا دێنیتە ئاراوە.

٦ـ  دابینکردنی  بیری ڕەخنەیی و توانای شیکاری: خوێندنەوەی ماددە ئاڵۆزەکان یان بیرکردنەوە ورووژێنەرەکان تەحەدای مێشکت دەکات بۆ بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە و شیکاری. فێری هەڵسەنگاندنی زانیاری و دەستنیشانکردنی بابەتەکان و کێشانی پەیوەندییەکان دەبیت، کە کارامەیییەکی بەنرخن لە لایەنە جیاوازەکانی ژیاندا.

۷- باشکردنی تەرکیز: لە جیهانێکدا کە پڕە لە سەرقاڵکردن، خوێندنەوە داوای سەرنجی تەواوت دەکات. خوێندنەوەی بەردەوام دەتوانێت یارمەتیدەر بێت بۆ باشترکردنی توانای  تەرکیزکردنت، ئەمەش دەتوانێت لە زۆر بواردا سوودبەخش بێت، لەوانەش کار و خوێندن.

۸-دابینکردنی دەروونێکی تەندروست: توێژینەوەکان دەریانخستووە کە خوێندنەوە بۆ چێژوەرگرتن کاریگەری ئەرێنی لەسەر تەندروستی دەروونی دەبێت. دەتوانێت نیشانەکانی خەمۆکی و دڵەڕاوکێ و فشار کەم بکاتەوە لە هەمان کاتدا باشبوونی گشتی باشتر بکات.

۹- بەرەوپێشچوونی خووی فێربوون : کاتێک خوێندنەوە دەبێتە خوویەکی چێژبەخش، زۆرجار دەگوازرێتەوە بۆ تەمەنی گەورەیی و دواتریش (وەک ئەوەی من بە دڵنیاییەوە هەیبووە). فێرخوازانی تەواوی ژیان زیاتر کنجکاو و گونجاندن و کراوەن بۆ ئەزموونە نوێیەکان، ئەمەش دەتوانێت ببێتە هۆی گەشەکردن و بەدیهێنانی کەسی.

۱٠-دروستکردنی پەیوەندی لەگەڵ کۆمەڵگە: خوێندنەوە دەتوانێت چالاکیەکی کۆمەڵایەتیش بێت. هاوبەشکردنی پێشنیارەکانی کتێب، بەشداریکردن لە یانەکانی کتێب، یان گفتوگۆکردن لەسەر ئەدەب لەگەڵ کەسانی دیکە دەتوانێت یارمەتیدەر بێت لە دروستکردنی پەیوەندی، دروستکردنی هاوڕێیەتی و دروستکردنی هەستی کۆمەڵایەتی.

خوێندنەوە بۆ چێژوەرگرتن تەنها چالاکیەکی کات بەسەربردن نییە؛ ئامرازێکی بەهێزە بۆ گەشەپێدانی کەسی، هاندانی هزری و دەوڵەمەندکردن، و باشبوونی سۆزداری. وا دەکات زیاتر ئاشنا بیت لەگەڵ کەسانی تر. دەرگا بەڕووی جیهانە نوێیەکاندا دەکاتەوە، ئاسۆکان فراوانتر دەکات و ژیان لە زۆر ڕووەوە دەوڵەمەند دەکات. من کنجکاو دەبم کە بزانم خوێندنەوە چۆن ژیانی تۆ و ئەزموونەکانت بە گشتی ئاگادار کردووەتەوە.

سەرچاوە: