کاتێک گۆشەگیری سیاسی هەڵبژێری و بەرنامەت بۆ ژیان نەبێ، ئەوە خەڵکی برنامەیان بۆت دەبێ. ڕۆژئاوای کوردستان هێشتا بۆ بەشەکانی دیکەی کوردستان غەریب و نامۆیە.

ڕاستە بە سەدان کەس لە پارچەکانیتری کوردستانەوە بەشداریی پرۆسەی سیاسی ڕۆژئاوان، بەڵام هێشتا زۆرینەی جەماوەری کورد، ناوەرۆک و ئامانج و ستراتیژیی ئەو دەسەڵاتە ساوایە ناناسن. گەر ڕەخنەکان لە خۆمانەوە دەست پێکەین، شایەد باشتر خاڵە لاواز و بەهێزکانمان لە ئاستی دوژمناندا بناسین . 

دەسپێک و سەرئەنجام: 

کوردستانی ڕۆژئاوا لە بەردەم هەڕەشەی هێرشی زەوینی تورکیا دایە. ئەو ژیئۆپۆلیتیکە بچووکە لە لایەکەوە پاکێجێکی ئارام و هێمنە بۆ حەوانەوەی هاوپەیمانان لە سوریادا و لە لایەکی دیکەوە سەبارەت بە تورکیا کارتێکی گوشارە کە لە ئەگەری سەرکێشی و لاسارییدا لە بەردەمییدا زەقی دەکەنەوە.

لە گەڵاڵەی ڕۆژهەڵاتی ناوینی گەورەدا، تورکیاش یەکێ لەو وڵاتانەیە کە دەکەوێتە بەر گۆڕانکاری هەرێمی، هەر بۆیە دەبێ ئەو گۆڕانکارییە لە خاڵێکەوە دەست پێبکا. 

دەسەڵاتی ڕۆژئاوا دەسەڵاتێکی میلیتارییە و لە باری ئایدۆلۆژیای دەسەڵاتەوە کۆپێیەکی کۆبای کاسترۆییە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا. تێچووی ژیانی سیاسی بۆ پەیەدە زیاتر لە ئاستی ئاساییە. خەڵکی ڕۆژئاوا باجی ئایدۆلۆژیای مارکسیزم ئەدەن و دەسەڵاتی خۆسەر بە هەڵکردنی ئاڵایکی سوور ڕوو بە گایەکی شێت کە تورکیایە، بەردەوام دەبێ لە ژێر باڵی ئەمنی ئەمریکادا بژی و بمێنێتەوە. 

ئەمریکا pkk بە ڕێخراوکی تیرۆریستی دەناسێ لە حاڵێکدا pyd هەر هەمان pkkیە لە بەرگی دەسەڵات و دەوڵەتدا.

تەنیا خاڵی هاوبەشی تورکیا و ئەمریکا لە سوریادا دژایەتیکردنی دەسەڵاتی بەشار ئەسەدە کە لە لایەکی دیکەوە pyd لە گەلیدا ڕێکەوتووە بۆ گەڕانەوەی هێزەکانی بەشار ئەسەد بۆ نێو کانتۆنەکان. کوردستانی ڕۆژئاوا خاوەن هیچ پاشەکەوت و ژێرخانێکی ئابووری، سیاسی، فەرهەنگی، مێژوویی و هتد،،، نیە کە بتوانێ لە ئاستی ناوچەکەدا پێوەندی و هاوپەیمانی درووست بکا. لە لایەکی دیکەوە هیچ کۆمپانیا و سەرمایەدانەرێک بە هۆی میلیتاریزم و؟نەبوونی ئاسایشەوە ناوێرێ ڕوو بکاتە ئەو ناوچەیە. لە باری جوغڕافیاییەوە ڕۆژئاوای کوردستان ناوچەیەکی پچڕپچڕە و هەروەها کانتۆنی عەفرین وەک کانتۆنێکی ژیئۆئیکۆنۆمیک، ئیستە لە ژێر دەستی تورکیا و گۆڕینی دیمۆگرافی دایە.

کانتۆنی کۆبانی هەرێمێکی شەڕلێدراوە و بەردەوام لە رێزبەندی یەکەمین دایە بۆ وێران بوون. ئەنەکەسە وەک ئەپوزسیۆن و ئاڵترناتیویەک لە گۆڕەپاندایە بۆ ئەگەری داڕمان یا سەرکێشی pyd لە داهاتوودا و،،، . Hsd سەر بە دەسەڵاتی خۆسەرە و هیچ هێمایەکی کورد بوونی پێوە دیار نیە، جوغڕافیاییەکی عەرەب نشینی داگیرکردووە و لە گەل ئەمریکادا دەستیان بە سەر چاڵە نەوتەکانییدا گرتووە. دەسەڵاتی خۆسەر هێشتا لە گەل هەرێمی کوردستاندا نەیتوانیوە پێوەندییەکی چڕوپڕی سیاسی، ئابووری و فەرهەنگی پێک بێنێ، ئەگەریش پێوەندییەک هەبێ تەنیا لە زۆنی سەوز و یەکێتی نیشتمانی دایە.

بە کورتی ئەوە بیۆگرافی سیاسی دەسەڵاتی ڕۆژئاوایە لەو سەروبەندەدا. 

ئەردۆغان ماوەیەکی زۆرە هەڕەشە دەکات بەڵام بە کردەوە هێرشەکەی خستۆتە ئەو کات و ساتە.خاونڕایان پێیانوایە کە مەبەستی ئەردوغان بۆ ئەوەیە کە سەرجەنجاڵییەک بۆ خەڵکی تورکیا لە سەروبەر و کاتی هەڵبژاردنەکانی ۲۰۲۳دا درووست بکات، هەتا بەو پیلانە سەرکەوتن بە دەست بێنێ."هەڵبژاردنەکانی ۲۰۲۳ بۆ ئەردۆغان و داد و گەشەپێدان چارەنوسساز و حەیاتییە. ئەو حیزبە دوای بیست و یەک ساڵ دەسەڵاتدارێتی هەم لە ئاستی ناوخۆ و هەم لە پێوەندی لە گەل جیهانی ئیسلامدا دەکەوێتە ژێر کاریگەری ئەو هەڵبژاردنەوە "[۱] .

لە ئەگەری هەڵنەبژاردنەوەی ئاکپارتییدا هەموو پرۆژە ناوخۆیی و ناوچەییەکانی پێوەندییدار بە جیهانی ئیسلام لە ڕۆژهەڵاتی ناویندا وهەروەها نیئۆعوسمانیزم ڕووبەڕووی پچڕان، هەڵپەساردن و هەڵوەشانەوە دەبنەوە . مەبەستی تورکیا لە هێرشەکانی سەر ڕۆژئاوا و باشووری کوردستان"درووستکردنی ناوچەیەکی ئەمن و چۆڵ بە پانتایی ۳۰km و درێژایی سنوورەکانی نێوان تورکیا و عێراق و سوریایە. "مەبەستی تورکیا داگیرکردنی کۆبانی، تەل ڕەفعەت و مەنبەجە و دیهەوێ لە دوای ئەوە ناوچەکانی نێوان عەفرین هەتا سەرێکانی و گرێسپی وەسەر یەکبخاتەوە "[۲]. 

وادیارە ئەمریکا و ڕوسیاش بە شێوازی بەرتەسک دژایەتی هێرشە زەوینییەکەی تورکیا نەکەن. ئەمریکا بە تورکیای ڕاگەیاندوە" ئێمە بەرگری لە pyd دەکەین .پاراستنی هێزەکانمان هێڵی سوورە"[۳] .ئەو هەڕەشەی ئەمریکا زیاتر بە مەبەستی پاراستنی هێزەکانی خۆیەتی نەک خاکی ڕۆژئاوا .لە لایەکی دیکەوە ڕوسیا وەکوو ناوجیکار پێشنیاری کردووە بە دەسەڵات خۆسەر"بۆ بەرگری لە هێرشی تورکیا بە بێ شەڕ شاری تەل ڕەفعەت  و دەوروبەر چۆڵ بکەن  "[٤]

لە ئەگەری ئاڵۆزی و گۆڕانکاری لە ناوچەی قەفقازدا، ڕۆژئاوای کوردستان بایەخی ژیئۆپۆلیتیکی خۆی بۆ ئەمریکا لە دەست ئەدا، هەر بۆیە لە کاتی گەرمبوونەوەی ئاڵۆزییەکانی باشووری قەفقازدا پێوەندییەکانی ئەمریکا و ئازەربایجان و بە تایبەتی تورکیا پێ دەنێتە قۆناخێکی دیکەوە

. دەسەڵاتی خۆسەر لە هێرشی تورکیادا ڕووبەڕووی شکست دەبێتەوە، چونکا هیچ هاوسەنگییەکی هێز لە نێوانیاندا نیە و هەروەها میلیشیاکانی سەر بە تورکیاش ڕۆڵی گرنگیان لە هێرشی زەوینییدا دەبێ. ئەگەر لە نەوەدەکاندا pkk  لە قوڵایی ستراتیژیکی تورکیادا تەقینەوەی دەکرد و حەمامی خوێنی درووست کردبوو، ئەوا لە ئیستەدا لە ناوچەکانی سلێمانی، شەنگاڵ و حەسەکەدا چالاکانی سیاسی ئەو ڕێکخراوە تیرۆر دەکەن و تەنگیان پێهەڵچنیون.

دەسەڵاتی خۆسەر هێشتا لە قەندیلەوە دەستوور وەردەگرێ و پێوەندییەکی چڕوپڕ لە نێوانیادا هەیە، لە حاڵێکدا هندێک شرۆڤەکاری سیاسی وەکوو ئەزموونێکی تازەی دەسەڵاتداری مۆدێڕن و سەربەخۆ حەسابی بۆ دەکەن.

بە هەر حاڵ ئاکام و سەرئەنجام گرنگە. دەسەڵاتی خۆسەر حەسابی شەڕ لە سەر ئەمریکا و ئیرادەی هێزی hpgیە.  لەو شەڕەدا بە هۆی هەبوونی هێزەکانی ئەمریکاوە،  قامیشڵو پارێزراو دەبێ. ئیرادەی گەل لە بەرامبەر دڕەندەترین و پۆشتەترین دەسەڵاتی سەردەمدا ئیمکانی سەرکەوتنی زۆر کەمە، چوونکا بە دەست خاڵی شەڕکردن لە گەل یەکێ لە بەهێزترین ئەرتەشەکانی ناتۆدا ئەستەمە. Pyd  دەبوا هەر لە سەرەتای درووست بوونییەوە بیری ئەم ڕۆژە و ڕۆژانی دواتری هەبوایە.

جوغرافیاییەکی داخراو و بچووک کەی دەبێ بێجگە لە دیمشق کە دۆژمنێکی مێژووییە، ئانکاراش لە خۆی بئاڵۆزێنێ.

گۆڕینی ستراتیژی و سەربەخۆبوونەوەی دەسەڵاتی خۆسەر لە بەرامبەر pkkدا  لەو چەن ساڵەی دواییەدا دەیتوانی زەخت و گوشاڕەکانی تورکیا کەمتر بکاتەوە. سەرزەنشتی سیاسی لەو کات و ساتەدا هیچ چارەسەرێک ناکات.

دیارە هەموو کوردێک بە داگیرکردنەوەی خاکی کوردستان ناڕەحەت و خەمبارە و هیچ کارێکمان لە دەست نایەت. بێجگە لە ڕۆژئاوا، سنوورەکانی باشووری کوردستانیش بەشێکە لە پرۆژەی ناوچەی ئەمن و ئاگربڕی تورکیا و لەو بارەوە دەسەڵاتی هەرێم بە دەیان جار ڕایگەیاندوە کە pkk بە ئەنقەست سپای تورکیا پەلکێشی هەرێمی کوردستان دەکات.
یەکێتی نیشتمانی کوردستان بە ناوی کوردایەتییەوە دەوری گرنگی لە هاندان و هەڵنانی pkkی لە هەرێمی کوردستان لە دژی پارتییدا هەبوو و هەیە، لە حاڵێکدا ستراتیژی pkk سەبارەت بە یەکێتی هەمان سیاسەتی دژە پارتییە. Pkk خۆی بە ئاڵترناتیوی هەموو حیزبەکان لە داهاتوودا دەزانێت و لە ناو هەموو جمگەکانی یەکێتییدا کە هاوپەیمانی سەرەکییەتی، ڕیشە و بنجیان داکوتاوە و شایەد لە داهاتوودا بە تەمای کودیتای سپی بن.

سیاسەتی سەقەت و ناتەندرووستی کوردی ناتوانێ کوردەکان لە گەل دوژمنانی تورکیا کە لەو چاخەدا قوبریس و یۆنانە، ڕێکبخات. ئاکامی ئەو هێرشانەی تورکیا لە ئیستە و داهاتوودا ڕوونە و  بە سەرکەوتنی تورکیا دیمۆگرافی ئەو ناوچەیە بە هۆی پەنابەرانی عەربی سوریایی لە تورکیا و گەڕانەوە و نیشتەجێ کردنیان لەو هەرێمە کوردنشینانەدا ،بۆ هەتاهەتایە بە قازانجی عەرەب دەگۆڕێت.

۱ــ  سرنوشت مبهم اخوان المسلمین  در استانبول .  azariha.co 
۲ـ ـkurdpress.com  شناسە خبر ۳۹۹۲٥ . ۷٫۹٫۱٤۰۱ 
۳ـ مطالعات ترکیە و قفقاز @turkeycaucasus 
٤ــ https://kurdpress.com/fa/39963/