دواین هەواڵ

ئەمەریکا و رۆژ هەڵاتی ناوەڕاستی گەوره‌

‌عەلی حەمە

28/01/2024

سیستمی سەرمایەداری وەک پایسکلسوار وایە هەرکاتێ بوەستێت دەکەوێ.

وەزیری پێشووی دەرەوەی ئەمەریکا " کۆندۆلیزا رایس " لە سەرەتای ساڵی ٢٠٠٥ لە دیمانەیەکدا لەگەڵ رۆژنامەی واشنتۆن پۆست دا وتی ؛ ( بیردۆزەی پاشاگەردانی بونیاتنەرانە " نظرية الفوضى الخلاقة " لە ئێستادا بوە بە کاری لە پێشینە لە سیاسەتی دەرەوەی ئەمەریکادا ، بەومانایەی کە نیەتی ئەموریکا بۆ پرۆژەی رۆژهەڵاتی گەورە ئەوەیە کە بەرەو گۆڕانێکی باشتر بچێ .!

" ناتان شارانسکی " کۆمەڵگەکان دابەش دەکات بۆ دوو جۆر کۆمەڵگە ، کۆمەڵگەی ئازاد و کۆمەڵگەی ترس ( مجتمع حر و مجتمع الخوف ) .

شارانسکی ئەڵێ ؛( بڵاوکردنەوەی دیموکراسی و ئازادی لە کۆمەڵگەی ترس دا هەر ئەوەنیە کە پێویستیەکی ئەخلاقی بێت و بەها مرۆییەکان فەرزی کردبێ بەڵکو ،کارێکی پێویستیە بۆ پاراستنی کۆمەڵگە ئازادەکان لەو دەرئەنجامە مەترسی و کێشانەی کە لە کۆمەڵگە داخراو و ترسەکان دەکەوێتەوە  و لەسەروی هەموویانەوە " تیرۆر و تۆقاندن " 

بەپێی پەڕتوکی " ناتان شارانسکی یەهودی " مانای راستەقینەی تیۆری پاشاگەردانی بنیاتنەرانە هەوڵی پێش وەختەیە روەو لەبەریەک هەڵوەشاندی هەموو پێگە و پنتێکی جوگرافیایانەیە کە لەوانەیە و ئەگەری دروستکردنی هەرەشە یا ببنە سەرچاوەی هەڕەشە بۆ سەر بەرژەوەندیەکانی ئەمەریکا لە دونیادا .

وەئەو تیۆرە لەسەر بنچینەی دوانەی ( هەڵوەشاندن و بەستنەوە ) ( روخاندن و بنیاتنانەوە ) دامەزراوە بۆ سەرلەنوێ دارشتنەوەی جیهانێکی نوێ وەک ئەوەی ئەمەریکا دەیخوازێت . 

" رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی گەورە "  گرنگیەکی ژیاری گەورەی هەیە لای زۆربەی دەوڵەتە پێشکەوتوەکان و بەتایبەتی ئەمەریکا  ، نەک هەر لەبەرئەوەی سەرچاوەیەکی یەدەگی گەورەی وزەیە ( تەنها یەدەگی نەوتی وڵاتانی کەنداوی عەرەبی بە ٥١٠ ملیار بەرمیل مەزەندە کراوە کە رێژەی لە ٣٣% ی یەدەگی نەوتی جیهان پێک دەهێنێت و غازی سروشتی قەتەر بەتەنها لە ١٤%ی یەدەگی غازی دنیا و سێیەم گەورە دەوڵەتی دنیایە لە یەدەگی غازدا )  بەڵکو لەبەرئەوەش کە چەندین تەنگژەی ئاوی ( تەنگژەی ؛ مەلەقا ،هورمز  بالک ،رێرەوی ئاوی رووباری باشوری چین ، باب المندب ، تیران ، سوێس )  و هەروەها رێرەوێکی ئاوی گرنگە لە بواری گواستنەوە و بازرگانیشدا ( رێژەی ٩٠%ی بازرگانی جیهان لە رێگەی دەریاوەیە )  کە لەرووی جوگرافیاوە لە کەنارەکانی رۆژهەڵاتی ئەفەریقیەوە دەست پێ دەکات بە درێژایی ئاوی  زەریای هند بەرەو رۆژ هەڵات بۆ باشوری زەریای هێمن کە بە باشوری رۆژهەڵاتی ئاسیادا تێدەپەرێت.

یەکێ لە کارە گرنگەکانی ئەمەریکا لە ناوچەکەدا پێکهێنان و رێکخستنی هاوپەیمانێتی و هێزێک بوو کە بتوانێ رێگری بکات لە دەستێوەردان و پەلهاویشتنەکانی ئێران  و هەروەها ببێتە هۆکاری سەقامگیری ناوچەکەو پاراستنی بەرژەوەندیە ستراتیژیەکانی ئەمەریکا لەناوچەکەدا و ، ئەمەریکا خۆی تەرخان بکات بۆ ئەو ململانێ گەورەیەی وەک ئەڵنگاریەیەک کەلە ( ئەندۆ – باسفیک )  رووبەروی بونەتەوە وە بەتایبەتی لەو ململانێ ئاڵۆزەی کەلە بەحری باشوری چین دایە و ئەمەریکا دەیەوێت ڕێ لەو پەلهاویشتن و پێشکەوتنانەی چین بگرێ لە کشانی بەرەو رۆژئاوا  .

ئەو سیستمە هەریمایەتیەی کە ئەمەریکا هەوڵی بۆ دەدا دروستی بکات لە ناوچەکە  لە بنەرەتدا پشتی بە هاوپەیمانێتی ئیسرائیل وەک شەریکێکی ستراتیژێ ئەمەریکا  و رژێمە عەرەبیەکانی هاوپەیمانی ئەمەریکای وەک ( میسر ، ئەردەن ،ئیمارات و سعودیە و دەوڵاتانی تری ناوچەکە ) دەبەست .

ئەو هەوڵانەش بەرەو بەئاکام گەیشتن و پرۆسەیەکی بەرهەمدار هەنگاوی گەورەی بڕیبوو کە دیارترینیان لێکتێگەێشتنی نێوان اسرائیل و سعودیە بوو کە دەنگدانەوە و کاریگەری گرنگی لەسەر پرسی ئاسایی کردنەوەی پەیوەندی نێوان ( عەرەب – اسرائیل ) و کردنەوەی گرێکوێرەی کێشە و پرسێکی مئژوویی ئاڵۆزی ناچەکەی دەکردەوە کە راستەوخۆ زیانی گەورەی بە بەرژەوەندیەکانی ئێران و هێزە هاوپەیمانەکانی دەگەیاند و بەربەستێکی ئەستوری لەبەردەم دەستێوەردان و پەلهاویشتنەکانی ئێران دادەنا لە ناوچەکەدا .

لە هێرشی کتوپڕی  ٧ی ئۆکتۆبەری حەماس بۆسەر اسرائیل و ئەو کۆمەڵکوژیەی کە بەرەبەیانی ئەو رۆژە ئەنجامی دا کەبەپێی زانیاریەکان نزیکەی ١٢٠٠ کەسی کوشت و ٢٤٠ کەسی تریان رفاند ،ئەم رووداوە ، رێک کۆی هەموو ئەو هەوڵ وهەنگاوانەی کە نرابون بۆ ئاسایی کردنەوەی پەیوەندی و رێکەوتنی هەمەلایەنەی گرنگ لە نێوان جیهانی عەرەبی و ئیسلامی  - اسرائیل راگرت و دیوارێکی ئەستوری خستە بەردەم پرۆسەکە .

ئەمەریکا نایەوێت  بەردەوام سەرقاڵی ئامانجە دووەمین و لاوەکیەکانی بێت و پرسە جیۆسیاسەکانی بکات بەقوربانی پرسە تاکتیکیەکانی کە نەیار و بەرهەڵستکارەکانی مەبەستیانە ودەیانەوێت .

پرس و ورژاندن و لە رادەگەورەکردنی کشانەوە هێزەکانی ئەمەریکا لە سوریا و لە عێراق بەشێکە لەو بانگەشە و هەوڵانەی کە وڵاتە بەرهەڵستکارو هاوپەیمانەکانی لە میلیشیاکانی لوبنان و عێراق و سوریا زیاتر پەرەی پێ دەدەن ئەگینا ئەمەریکا بەردەوام کار لەسەر رێکخستنەوە و دابەشکردنەوە و ئاڵۆگۆری هێزەکانی دەکات و لە هەموو ئەگەرە کانیشدا هیچ کاتێک  ( دووری و ماوە ، کەم یا زۆری هێز)  ئاستەنگ و لاوازی بەهۆی باڵادەستی و پێشکەوتنی تەکنۆلۆژی بۆ هێزەکانی سوپای ئەمەریکا دروست نەکردوە و بە زووترین کات دەتوانێ بگاتە دوورترین خاڵی رووبەڕوو بونەوە چ لەسەر زەمین بێ یا لە دەریا یا لە بۆشایدا !

بەحری باشوری چین گرنگیەکی ستراتیژی پەیدا کردوە بەهۆی ئەوەی بوە بە رێرەوی ئاوی زۆرترین باری شەحن لە جیهاندا کەئەوەی بەو سنورەدا تێدەپەڕێ و دەگواسترێتەوە زیاتر لەنیوەی بازرگانی نێو دەوڵەتی پێک دەهێنێت کە هەر ئەوەشە وای لە رێرەوی ئاوی باشوری چین کردوە کە ببێتە ناوچەیەکی ململانێی گەرمی نێوان هێزە گەورەکان و بەرایبەتیش ئەمەریکا و چین کەهەریەکەیان هەوڵ دەدات بەرژەوەبدیە جیوسیاسیەکانی خۆی لێوەی دابین بکات . 

شایانی باسە ئەمەریکا لە ٦٠%ی کۆی گەلە کەشتی خۆی لە دەریای هێمن دا بڵاوکردۆتەوە .

Copyright © 2020 All Rights Reserved Designed And Developed By AVESTA GROUP