هەرێم نیوز
دەگوترێت کورد لە دواى نەتەوەکانى ترەوە دەستى داوەتە بیری نەتەوەیی و بەرگریی کردن لێی، واتە تا تورک نەیگوت ئێمە تورکین و عەرەب نەیگوت ئێمە عەرەبین و فارسیش نەیگوت ئێمە فارسین، کورد بیری لای ئەوە نەبوو بڵێت ئێمەش کوردین، هەمووان توانییان لەسەردەمانێکدا هەلێک بقۆزنەوە و دەوڵەتى نەتەوەیی بۆ خۆیان دروستبکەن و گۆڕانکارییەکانیش لەبەرژەوەندیی ئەو قۆناغەبوو، بەڵام کاتێک کورد هاتەوە هۆش ئیدی شەمەندەفەرەکە جێیهێشتیووین، ئێستاش زەحمەتە لەنێو ئەو هەموو کێشمەکێشە هەرێمى و نێودەوڵەتییەدا کیانێکى سەربەخۆ بە ئاسانى بدات بەدەستەوە بەڵام ئەوەى گرنکە ئەوەیە چۆن بتوانین بەرگەى هێرشەکان بگرین و نەپشێین؟
رەوایەتى ناڕەوایەتى بنەماى سەرەکی کێشەکەیە:
کێشەى نەتەوەیی و سەرهەڵدانى جیاوازیی لەنێوان نەتەوەو رەنگ و زمان و کەلتووردا مێژوویەکی دێریینى هەیە، هەندێک دەیبەستنەوە بە هەڵوێستى ئایینەکانەوە و هەندێکی تر بە سیاسەتى دەسەڵاتى وڵاتان و ئیمبراتۆریەتەکان، بەڵام ئەوەى کە لە راستییەوە نزیکە بوونى تەعەسوب و رەگەزپەرستییە بەو مانایەى رەگەزێک ماف و ئیمتیازەکانى بەسەر رەگەزێکی دیکەدا زاڵ بکات، یان رەوایەتى بەخۆی بدات و ناڕەوایی بداتە پاڵ ئەوى دیکە، هەروەک ئەوەى کە ئایینەکان لە بەرامبەر یەکتریی کردوویانە، یان شارستانییەتەکان لەبەرامبەر یەکترییدا ئەنجامیانداوە، کێشەکە لێرەوە دەستى پێکردووە.
تەعریب لەکوێوە بۆ کوێ:
تەعریب هەروەک شەڕی خاچپەرستەکان، هەروەک جەنگى نێوان مەزهەبەکانى مەسیحییەت، وەک رەگەزیی ئارای و سامیی، نێوان رەش و سپی و ئەوانى دیکە، رەوایەتى بەخۆدانە، خۆ بەپلە باڵاو ئەوی تر بەنزم، خۆ بەراست زانین و ئەوى تر بەناڕاستە.
تەعریب هەندێک مێژووەکەى دەبەنەوە بۆ پێش لە ئیسلام و هەندێکی دیکە دەیبەنەوە سەردەمی فتوحات و ژمارەیەکی دیش بۆ سەردەمی عەباسییەکان و پاشان تادەگاتە سەردەمی دواى رژێمی پاشایەتى و هاتنە سەرکاری بەعسی عەرەبی ئیشتراکی، بۆ هەر یەکێک لەو قۆناغانەش بەشێک راستییان تێدایە، هەرچۆنێک بێت -دیاردەى سرینەوەى ئەوى تر- دیاردەیەکى دژە ئایین، دژە مرۆڤایەتییە، هەروەک چۆن رەواش نییە خەڵک بەزۆر بکرێـتە هەر نەتەوەیەک کە خودا بەوشێوەیە دروستى نەکردبێت، زەویی و خاکی داگیربکەیت کە فڕیی بە تۆوەو نەبێت و تەنها دەسەڵات و پارچە کاغەزێک و یاسایەکی کاتى بکەیتە پاساو بۆ ئەوەى کورد بسڕیتەوە، کورد چ وەک زمان و نەتەوە چ وەک خاک و زێد و نیشتمان.
سەرگەڕان و تەعریبى نوێ
لە رۆژانى رابوردوودا قەتماغەى برینێکى کۆن بە پەلاماردانى زەوییەکانى ناوچەى سەرگەڕانى رۆژئاوای کەرکووک لایەن عەرەبە هاوردەکانەوە هەڵدرایەوە، هەمووانى گەڕاندەوە بۆ ئەو مێژووە تاڵەى بەعس پەیڕەوی دەکرد و کوردانى ئەو ناوچانەى دەردەپەڕاند و عەرەبەکانى ناوەڕاست و باشوورى لەجێ بنیشتەجێدەکردن، رێگرییان لە خاوەن زەوییەکان دەکرد کە بچنەوە سەر زەوییەکانیان ئەوە لە کاتێکدا خۆشیان دەزانن بە ناڕەوا لەو شوێنەن، لە هەمانکاتدا هێزە عێراقییە عەرەبییەکان پشتیوانییان لێدەکەن.
بەبڕیار خاوەندارێتى ساختە هەڵوەشاوەتەوە:
ڕێگرییەکانی سوپای عێراق لە جوتیارانی کورد بۆ بەکارهێنانی زەوییە کشتوکاڵییەکانیان لە کاتێکدایە، ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە چوارچێوەی پەسەندکردنی یاسای گێڕانەوەی موڵک بۆ خاوەنەکانیان، 12 بڕیاری سەردەمی حکومەتی بەعسی تایبەت بە چارەنوسی زەوی کشتوکاڵی کێشە لەسەر لە ناوچە جێناکۆکەکان هەڵوەشاندووەتەوە.
لە کاتێکدا ڕۆژی 21ی 1ی 2025، پەرلەمانی عێراق دەنگی دا بە هەڵوەشاندنەوەی بڕیارەکانی ئەنجوومەنی سەرکردایەتی شۆڕشی ڕژێمی بەعس، كە بۆ كورد گرنگییەكی زۆری هەیە و هەزاران دۆنم زەوی داگیركراو لە ناوچە جێناكۆكەكان دەگەڕێندرێنەوە بۆ خاوەنە رەسەنەكانیان و ڕۆژی 13ی 2ی 2025یش لەتیف ڕەشید سەرۆککۆماری عێراق یاساكانی لێبوردنی گشتی و گێڕانەوەی موڵك و ماڵ بۆ خاوەنە راستەقینەكانیان و باری كەسێتی پەسەند كرد.
عیبرەت لە جێبەجێکردندایە:
بەڵام پرسیارە جدییەکە ئەوەیە ئاخۆ چەندە هەمووان بەو بڕیارانەوە پابەند دەبن و دەیخەنە بوارى جێبەجێکردنەوە، ئەوە لە کاتێکدا چەندین بەندى دەستوورى کە لە بەرژەوەندیی کوردە وەک دەقى یاسایی ماونەتەوەو جێبەجێ نەکراون.
نوێنەرانى کورد چی دەکەن؟
ئەو پێشێلکارییانە لە کاتێکدایە کە ژمارەیەکی زۆر کورد لە عێراقدا بونیان هەیە، لە سەرۆککۆمارەوە بیگرە تا وەزیر و پەرلەمانتار و بەڕێوەبەرە گشتییەکان و دەیان ئەفسەرى پلە بەرز، بۆچى ئەو کەسانە بە ئەندازەى عەرەبە هاوردەکان ناتوانن بجوڵێن و بەرگرییەک لە نەتەوەو خاک و نیشتمانەکەیان بکەن، لەکاتێکدا بۆ مافەکانى کورد و بەرگریی لە دەستکەوتەکانى لەوێن؟ بەرگرییەکە ماناى ئەوە نادات کە کوردەکان ستەم لە عەرەبەکان بکەن کە ئەو توانایانەیان نییەو ئەگەر بشتوانن ئەستەمە بیکەن، بەڵام بۆ رێگریی ناکەن لەو بابەتانە و هەڵوێستى لەسەر وەرناگرن، بە مانایەکى تر ئەگەر ئەوان نەتوانن مافى رەواو زەوتکراوى کورد لەو ناوچانەدا بپارێزن ئەى بە کێی دەسپێرن، هەربۆیە چەندە ئەرکی هەمووانە بەرگریی لە سەرجەم خاکی کوردستان بکرێت و کاربکرێت بۆ گەڕاندنەوەى ماف بۆ خاوەنەکەى، ئەوەندەش گرنگە کەمێک خۆیان بخورێنن و بەرگرییەکى فیعلی نەک بەقسە لەو پارچەیەى کوردستان بکەن، چوون مێژوو سەلماندوویەتى هەرناوچەیەک لە لایەن عەرەب و تورک و فارسەکانەوە داگیرکرابێت سەندنەوەى زەحمەت بووە، مەگەر ئەو ناوچانەى کە لە کورد داگیرکراون لە هەموو پارچەکان شایەتیدەری ئەو راستییە نیین؟