دکتۆر عەفان حەمەخان ھەورامی -پسپۆری نەشتەرگەری ئێسک و شکاوی و جومگە و فقرات و ڕۆماتیزم

بەستەرەکان بریتین لە باندەکانی شانە بەستەرە سەخت و لاستیکییەکان کە دەوری جومگەیەک دەدەن بۆ ئەوەی پشتگیری بکەن ، هەروەها جوڵەی جومگەکە سنووردار دەکەن.

لەوانەیە جومگەی ئەژنۆ ناجێگیر بێت کاتێک بەستەرەکان تێکدەچن ، زۆرجار تێکچوونی بەستەرەکان بەهۆی پێکانێکی وەرزشیەوە ڕوودەدات. بەستەرێکی پچڕاو جوڵەی دروستی ئەژنۆ بە توندی سنووردار دەکات. ئەمەش دەبێتە هۆی نەتوانینی سوڕانەوە، یان پێچانی قاچ. نەشتەرگەری هەڵبژاردنێکە بۆ چاککردنەوەی بەستەرێکی دڕاو ئەگەر چارەسەری تر کاریگەری نەبێت.

چوار بەستەری سەرەکی لە ئەژنۆدا هەیە:

بەستەری خاچدار پێشەوە (ACL):ئەمەش سوڕانەوە و جوڵەی پێشەوەی ئەژنۆ کۆنتڕۆڵ دەکات.
بەستەری خاچدار لە پشتەوە (PCL):ئەمەش جووڵەی پاشەکشەی ئەژنۆ کۆنتڕۆڵ دەکات.
بەستەری کۆلێتەراڵی ناوەڕاست (MCL): ئەمەش سەقامگیری بە ئەژنۆی ناوەوە دەبەخشێت.
بەستەری لایەنی لایەنی (LCL): ئەمەش سەقامگیری بە ئەژنۆی دەرەوە دەبەخشێت.

ھۆکارەکانی پچڕانی بەستەرەکانی ئەژنۆ :-

‏ACL بەرەو پێشەوەی ئەژنۆیە ، باوترین بەستەرە کە بریندار بێت. زۆرجار ACL لە کاتی جووڵەی پێچانی لەناکاودا دەکشێت یان دەدڕێت. بۆ نموونە کاتێک پێیەکان بە لایەکدا چەمێنراو دەمێننەوە، بەڵام ئەژنۆکان بە لایەکی دیکەدا دەسوڕێنەوە. خلیسکێنەی سەر بەفر و باسکە و تۆپی پێ ئەو وەرزشانەن کە مەترسی پێکانەکانی ACL یان زیاترە.

‏PCL بەرەو پشتی ئەژنۆیە. هەروەها بەستەرێکی باوی ئەژنۆیە کە بریندار دەبێت. بەڵام زۆرجار پێکانەکەی PCL بە کاریگەرییەکی کتوپڕ و ڕاستەوخۆ ڕوودەدات. ئەمەش دەتوانێت لە ڕووداوی ئۆتۆمبێلدا یان لە کاتی تۆپی پێدا ڕووبدات.
‏MCL لە لای ناوەوەی ئەژنۆدایە. زۆرتر لە LCL بریندار دەبێت،ئەمەش لە لای دەرەوەی ئەژنۆیە. برینەکانی کشانی و دڕانی بەستەرەکانی کۆلاتەرال بەزۆری بەهۆی لێدانێک لە لای ئەژنۆوە دروست دەبێت. ئەمەش لە کاتی یاری هۆکی یان تۆپی پێدا دەگرێتەوە.

نیشانەکان:-

جومگەی ئەژنۆ پێکهاتەیەکی ئاڵۆزە لە ئێسک و بەستەرەکان و ڕیشاڵەکان و شانەکانی تر کە پێکەوە کاردەکەن. گرنگە بەپەلە و ورد دەستنیشان بکرێت بۆ دیاریکردنی توندی برینەکە و وەرگرتنی چارەسەری دروست.

نیشانەکان بەزۆری بریتین لە:

ئازارێکی زۆر و نەتوانینی بەردەوامبوون لە چالاکییەکان.
ئاوسانی خێرا.
لەدەستدانی مەودای جووڵە.
هەستکردن بە ناسەقامگیری یان "ڕێگەدان" لەگەڵ هەڵگرتنی کێش.
ئاوسان و ڕەقبوون.
بێتوانایی لە ڕاستکردنەوەی ئەژنۆ بە تەواوی.

دەستنیشانکردنی :-

بوونی پێکانی ئەژنۆ و ئەو نیشانانەی سەرەوە کە باسکراون.
تیشکی ئاسایی (x-ray) پچرانی بەستەر پیشان نادات.
تیشکی MRI پێویستە بۆ دەستنیشانکردنی بەستەرەکە.

چەند چارەسەرێکی پزیشکی پێشوەختە بۆ برینداربوونی بەستەری ئەژنۆ :-
١-پشوو.
٢-بۆکسی سەهۆڵ (بۆ کەمکردنەوەی ئاوسانی کە لە ماوەی چەند کاتژمێرێکدا دوای برینداربوون ڕوودەدات).
٣-بەرزی (بە بەرز ڕاگرتنی).
٤-دەرمانی ئازارشکێن.
٥-ڕاهێنانی بەهێزکردنی ماسولکەکان.
٦-ئامێری پاراستنی ئەژنۆ (بۆ بەکارهێنان لە کاتی وەرزشکردن).
٧-سنووردارکردنی چالاکییەکان.
٨-نەشتەرگەری کە پێشتر بە شێوازی کراوە دەکرا بەڵام ئێستا بەڕێگەی ناظور دەکرێت.