لەم ووتارەماندا بەپێی ئاماژەدان بە خوێندنەوەی بۆچوونی چاودێرانی سیاسی، پێشهاتەکانی ئەم دواییانەی نێوان تل ابیب- تاران، تیشک دەخەینەسەر ڕۆڵی بۆچوونە جیاوازەکانی نێوان کاربەدەستە سیاسیەکانی تاران لەوەڵامدانەوەیان بۆ هێرشەکەی ١ی نیسانی ٢٠٢٤ کەلەلایەن ئیسرائیلەوە ئاراستەی کونسوڵخانەی ئێران لەدیمەشقی پایتەختی سوریاداکرا.

هێرشی سەر کونسوڵخانەی ئێران لە دیمەشق لە ١ی نیساندا گرژییەکانی لەسەر ئاستی ناوچەی ڕۆژهەلاتی ناوەڕاست زیاتر کرد بە ئاشکرا. سەرکردایەتی کۆماری ئیسلامی ئێران نیازی خۆی بۆ تۆڵەسەندنەوە دووپاتکردەوە دوای ئەو هێرشەی کە لەنێویاندا (محەمەد ڕەزا زاهیدی)، بەرپرسی سوپای قودس لە سوریا و لوبنان کوژرا. هەرچەندە سەرەتا هیچ کۆدەنگییەک لەنێوان دامەزراوە وهێزە سەربازییەکانی ئێراندا لەئارادا نەبوو لەسەر چۆنیەتی قەبارەی وەڵامدانەوەکانی ئێران بۆسەر ئیسرائیل. چونکە هەندێکیان پێیان وابوو "سەبرگرتنی ستراتیژی" یان دەبێت وەک ڕێبازێک دەبێت بمێنێتەوەو تەنانەت لەم قۆناغەشدا پێوەی پابەندبن، بەڵام بەرەی دووەمی نێوسوپای ئێران کەزیاتر وەک گروپی  توندڕەوەکان ناسراون بانگەشە بۆ ڕێبازێکی تۆڵەسەندنەوە دەکەن لەبەرامبەر ئیسرائیل دا. بەم پێیە تاران ڕووبەڕووی دووڕیانێکی ستراتیژی کردەوە، کە لە نێوان پێویستی وەڵامدانەوەی تۆڵەسەندنەوەو لە ئیسرائیل، لەکاتێکدا ئیسرائیل بەرپرسیارێتی هێرشەکەی لە ئەستۆ نەگرتووەو هەوڵی دەدا بۆ خۆدورخستنەوە لەکەوتنەوەی شەڕێکی ناوچەی کە ڵێکەوتەی کارەساتبار دەخوڵقێنێت.

لە هەمان کاتدا، ووڵاتانی جیهان بە چاوەڕوانیەکی زۆرەوە چاوەڕێی وەڵامی تاران یان دەکرد، هەرچەندە هەوڵە نێوەندگیرییەکانی ووڵاتان کەپشکیان لەم قەیرانە سیاسیەدا هەیە، لەلایەن ئەکتەرە سەرەکیەکانیانەوە بەردەوام بێت.  بەتایبەتی باس لەوە دەکرێت لە سەردانەکەی حوسێن ئەمین عەبدوڵڵاهیان وەزیری دەرەوەی ئێران بۆ عومان، ئەمریکا بە شێوەیەکی ناڕاستەوخۆ پەیوەندی کردووە بە دەسەڵاتدارانی ئێرانەوە، ئەمەش وەک هەوڵێک بۆ پێشگرتن لە شەڕێکی بەرفراوانی ناوچەیی. تاران پێشبینی ئەوەی کردبوو کە هەوڵەکانی پەرەسەندنی ئاسایی بوونەوە پەیوەندییەکانی نێوان ئیسرائیل-سعودیە بەواتایی لاوازی سەربازی ئیسرائیل دێت.  ئێران لە ئێستادا ڕووبەڕووی کاتێکی گرینگ بووەتەوە ئایا بە "سەبرێکی ستراتیژی" بەردەوام دەبێت یان بۆچوونەکان لە گرەوەکانی پەلاماردانی تۆڵەی ئێران ڕوو لەزیاد بوون دەکەن.

دووفاقی ستراتیژی ئێران، لە نێوان پێویستی وەڵامدانەوە و مەترسییەکانی هەڵکشانی جەنگێکی نوێ لەناوچەکەدا، مشتومڕێکی درێژخایەنی لەناو دەزگای ئاسایشی نەتەوەیی ئێران دا هێنایە ئاراوە. سەبارەت بە چۆنیەتی خۆپاراستن لە بەرامبەر بە ئامانجگرتنی دووبارەی ئیسرائیل. هەرچەندە وەک دەبینرا ڕێبەری ئینقلابی ئیسلامی وبڕیاردەرانی بەئەزموونتر هێشتا بانگەشەیان بۆ "سەبرێکی ستراتیژی" دەکرد، ئەمەش پێشنیاری ئەوە دەکات کە پەلەکردن لە تۆڵەسەندنەوە بێ وریایی، بیانوویەک دەدات بە ئیسرائیل بۆ فراوانکردنی ململانێکان، کە لە ڕووی سیاسییەوە سوودی بۆ حکومەتی نەتانیاهۆ دەبێت ودەتوانێت ئەمریکا بەکاربهێنێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ڕاستەوخۆ لەگەڵ ئێران دا.

 بە پێچەوانەوە، باڵە توندڕەوەکانی ناو سوپای پاسداران داکۆکیان لە تۆڵەسەندنەوە دەکردو پێیان وابوو، کە وەڵامنەدانەوەی پێویست بانگهێشتی دەستدرێژی زیاتر دەکات بۆسەر ئاسایشی ووڵاتەکەیان لەلایەن ئیسرائیلەوە، ئەمەش بوونی ئەو سەربازە ئێرانیانەی کە لەسوریادان و ئێران باجێکی زۆری لەپێناویاندا داوە ناوبانگیان لەکەدار دەکات. بەخوێندنەوەی ئەم بۆچوونە جیاوازانە هەڵسەنگێنەرانی ئەمریکا و ئیسرائیل پێشبینی ئەگەری دووەمیان دەکرد کە بریتی بوو لە تۆڵەسەندنەوەی تاران لە تل ئەبیب. بەڵام بەو جۆرەی سیاسەتمەدارانی تاران مەبەستیان بێت کە جۆرێک لە ڕێگری تێدابێت لەبەرامبەر اسرائیلدا.

بەهای سەقامگیرییەکانی ئەم دواییانەی ئێران لەگەڵ ووڵاتانی عەرەبی دا، لەکاتی گرتنەبەری رێگەی تۆلەسەندنەوەیدا، تاران دەبێت ڕەچاوی بەرژەوەندییەکانی لەگەڵ هەر یەکە لەووڵاتانی  وەک سعودیە، بەحرەین و ئیماراتی یەکگرتووی عەرەبیدا بخاتە سنورێکی چوارگۆشەوە. هەروەها لەگەڵ ئوردن و میسریش بەهەمان شێوە. ئەمەش ڕەنگە بوونی ئیسرائیل لەسەر نەخشەی سیاسی و هەڵکەوتە جوگرافیەکەی لەنێوان ئەم کۆمەڵە دەوڵەتەدا لە زیانکەوتنی زۆرەوە بەدوور بگرێت. هەر لەبەر ئەم هۆکارانەیە هەندێک دەنگ لە ناوخۆی ئێراندا پرسیار لە داهاتە ستراتیژییەکانی ئەم نزیکبوونەوە دەکەن و دەڵێن کە بژاردەکانی ئێران لەم ساتەوەختە گرنگەدا سنووردار دەکات. هەربۆیە یەکێک  لە دەرئەنجامە ئەگەرییەکان ئەوەیە کە ئێران وەڵامدانەوەی خۆی بە پلەی یەکەم بەرەو ئەمریکا دەگۆڕێت نەک بەرەو ئیسرائیل، چونکە واشنتۆن وەک هاوکاری سەرەکی کردەوەکانی ئیسرائیل  دەبینێت لە ناوچەکەدا.

بۆیە زۆر کات تێڕوانینی هەڵەکان دەتوانن ببێتە هۆی دروست بوونی شەڕ، بەڵێنی ئێران بۆ تۆڵەسەندنەوە دوای مانگرتنەکەی دیمەشق، کە لەلایەن سەرکردایەتی باڵا و سەربازی وڵاتەکەیەوە ئەنجامدرا، گرژییەکانی لە ئیسرائیل زیاتر کردوو، ئەمەش بووە هۆی دروست بوونی نائارامی و ڕەفتاری سیاسی ناتەندروست لەناوچەکەدا. ڕەخنەگرانی ئیسرائیل، ناتانیاهۆ بەوە تۆمەتبار دەکەن بۆ دەستکەوتی سیاسی خۆی، کە مانگرتنەکەی بۆ سەرقاڵکردن ڕای گشتی لە بوونی کەموکوڕییەکانی بەکارهێناوە و بەمەش ئاسایشی نیشتمانی خستۆتە مەترسییەوە. ئێران هەوڵدەدات دوو ئامانج دەستەبەر بکات بە ئاراستەکردنی مووشەکەکانی بەرەو ئیسرائیل یەکەمیان ئەوەی تێچوونەکان بەسەر ئیسرائیلدا بسەپێێت بەبێ ئەوەی بەرەوە شەڕێکی فراوان پەرەبسەنێت، دووەمیان ڕێگری  دەکات لە کردەوەکانی داهاتووی ئیسرائیل بە بەکارهێنانی هێرشی مووشەکی و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان یان سوودوەرگرتن لە هاوپەیمانە ناوچەییەکان. هەرچەندە هەردوو وڵات لەگەڵ ئەمریکا بە ئاشکرا شەڕ ڕەتدەکەنەوە، بەڵام هەر لێدانێکی بەرامبەربەیەکتر مەترسی پەرەسەندنی ململانێ ناوچەییەکان زیاتر دەکات. دۆخەکە پەیوەستە بەوەی کە ئایا هەریەک لە لایەنەکان پێیان وایە لایەنەکەی دیکە خەریکی گفتوگۆیە، بە ڕواڵەت ئێران ئامادەیە تەحەدای هەڕەشەکانی ئیسرائیل بکات بۆ لێدانی بەرپەرچدانەوەی ئەگەر هێرش بکاتە سەر ئێران.

ئێران چاوەروانی ئەوەی دەکرد کە ناتانیاهۆ بکەوێتە تەڵەوە، ئەنجامی هێرشی ئیسرائیل بۆ سەر بەشی قونسوڵگەری باڵوێزخانەی ئێران لە دیمەشق، ئەگەری باڵای بەخشی  بە ئێران لە هەڵمەتی ناوچەیی و نێودەوڵەتی دژی ئیسرائیل. کاتێک ڕووسیای هاوپەیمانی تاران داوای کۆبوونەوەی ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان (UNSC)ی کرد. هەرچەندە ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان نەیتوانی ئیسرائیل ئیدانە بکات لە ئەنجامی هێرشەکانی بۆسەر قونسوڵگەری ئێران لە دیمەشق، بەڵام ئێران سەرکەوتوو بوو لە بڵاوکردنەوەی ئەو ئارگیومێنتەی کە ئیسرائیل وڵاتێکی بێ مۆڕاڵەو هیچ سنوورێک ناناسێت. لە کاتێکدا هەموو جیهان چاوەڕوانی وەڵامی ئێران بوون بۆ هێرشەکە، بەڵام تاران تەنها سوێندی خوارد، ئیسرائیل باجەکەی دەبێت بدات و هۆشداریدا لەوەی هیچ کام لە باڵیۆزخانەکانی ئیسرائیل ئیتر سەلامەت نابن. هەموو ئەوانە وتراوە، ڕاستییەکی سادەی هەیە،  ئێران هەرگیز دژی باڵیۆزخانەکانی ئیسرائیل لە سەرانسەری جیهاندا مامەڵە ناکات، لەبەر دەرئەنجامە دیپلۆماسییەکانی. لەبری ئەوە، کە وەک نەتەوەیەکی فەرشچی سەبردار ناسراوە، ئێرانییەکان ئێستا "بە سەبرەوە" تۆڕێکیان هاویشتوە کە لە کۆتاییدا ئیسرائیل تێیدا گیردەخوات.

هەرچەندە کۆماری ئیسلامی هیچ بەرژەوەندییەکی نییە لە فراوانکردنی شەڕی غەززەدا، بەو پێیەی کە پێشتر لە ٧ی ئۆکتۆبەردا ئامانجەکانی خۆی بەدیهێناوە. بەڵام بە پێچەوانەوە، بنیامین ناتانیاهۆ، سەرۆکوەزیرانی ئیسرائیل، ئارەزووی درێژکردنەوە و فراوانکردنی ململانێکان دەکات بۆ بەهێزکردن و دەستەبەرکردنی مانەوەی سیاسی خۆی. لە باشترین سیناریۆدا بۆ ئیسرائیل، ئەم جۆرە کارانە توانیان ئێران هان بدەن بۆ تۆڵەسەندنەوە، بە ئەگەری ڕووبەڕووبوونەوەی سەربازی لەگەڵ ئەمریکادا. ستراتیژیستەکانی ئێران ئاگاداری نیازی ئیسرائیلن و ئەوەی بە "سەبرێکی ستراتیژی" ناوی دەبەن، بەکاری دەهێنن نەک بکەونە تەڵەی سەرۆکوەزیرانی ناتانیاهۆوە.

هەرچەندە ڕوون نییە کە ئایا دیپلۆماسیەتی پشت پەردەی نێوان ئەمریکا و ئێران سەرکەوتوو دەبێت لە پێشگرتن بە پەرەسەندنی ململانێی ناوچەیی.هەرچەندە دۆخەکە ئەوە نیشان دەدات کە ئەمریکا و ئێران کەناڵی پەیوەندی هاوبەشیان هەبێت بۆ ئەوەی ڕووبەڕووبوونەوەیەکی وێرانکەر ڕوونەدات. لەهەمان کاتیشدا هەوڵەکانی بایدن بۆ کەمکردنەوەی گرژییەکان لە ئاستێکی نزمدا بووە، چونکە فشاری خستۆتە سەر ئێران و هاوبەشەکانی بۆ ئەوەی خۆراگرخۆیان نیشان بدەن، لە هەمان کاتدا هیچ فشارێکی لەسەر ئیسرائیل دانەناوە بۆ ئەوەی هەمان شت بکات. هەتا بایدن لەگەڵ ئیسرائیل توند نەبێت و ناچار بە ئاگربەستی نەکات، مەترسیی هەڵکشانی شەڕ بەردەوام دەبێت، تەنانەت ئەگەر ئەمریکا و ئێرانیش ڕاستەوخۆ لە پەیوەندی گفتوگۆدابن.

 بە ڕەچاوی سەردانەکەی وەزیری دەرەوەی ئێران بۆ دیمەشق زیاتر خوێندنەوەی هێشتنەوەی گرژییەکانی لێدەکرێت، لەم سەردانەیدا ئەمیر عەبدوڵڵاهیان کاتێک سەردانی سەرۆکایەتی دەستبەکاربوونی کونسوڵخانەی نوێی کرد.  ئیسرائیل و ئەمریکای لە ئەگەری تۆڵەسەندنەوە ئاگادار کردەوە. بەڵام لەوەش گرنگتر قۆناغی پێشووی گەشتە ناوچەییەکەی ئەمیر-عەبدوڵڵاهیان بوو بۆ مەسقەت.  بەو پێیەی عومان وڵاتێکە کە زۆرجار ڕۆڵی نێوەندگیری لە نێوان واشنتۆن و تاراندا گێڕاوە، لە سەرووی هەموو شتێکەوە خزمەتێکی زۆری بە ئاڵوگۆڕی پەیامی نافەرمی لە نێوان ئەمریکا و ئێراندا کردووە. سەبارەت بەوەی کە لە دیمەشق چی ڕوویدا و ئێستاش چی ڕوودەدات. بەڵام پرسیارەکە هەر بەکراوەیی ماوەتەوە کە ئایا ئەو پەیامانەی ئاڵوگۆڕ دەکرێن سەرکەوتوو دەبن؟ ئەوەی تائێستا جێگەی دڵنیایە، هیچ هەوڵێک بۆ ڕاگرتنی ئێران لە تۆڵەسەندنەوە سەرکەوتوو نەبووە، مەگەر گەرەنتی سەنگێکی دیاریکراو پێشکەش بە تاران بکرێت، بەڵام پێناچێت ئەمە وابێت، لانیکەم بۆ ئێستا.