حوسییەکان لە ٤ی ئایاردا مووشەکێکیان ئاراستەی ناوەڕاستی ئیسرائیل کرد کە بووە هۆی تەقینەوەیەک لە نزیک فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی بن گوریونی ئیسرائیل. ئەمەش بووە هۆی ئەوەی هەندێک لە هێڵە ئاسمانییەکان گەشتەکانیان هەڵبوەشێننەوە. بەڕوونی مووشەکێک، یان پارچەیەکی مووشەکێک، یان تەنانەت پارچەیەکی ڕێگریکەرێک، کە لە نزیک فڕۆکەخانەیەکی گەورەدا دەکەوێتە خوارەوە، هەڕەشەیەکی ستراتیژییە. ئیسرائیل بە گشتی لە ماوەی ١٢ مانگی ڕابردوودا ڕێگەی بە حوسییەکان داوە کە مووشەکی دوور مەودا بەرەو ئیسرائیل هەڵبدەن، بەو گریمانەیەی کە ڕێگرییان لێدەکرێت.
لە کاتێکدا ئیسرائیل لە ساڵی ٢٠٢٤دا بە بەکارهێنانی فڕۆکەی جەنگی مشتێک هێرشی تۆڵەسەندنەوەی دەستپێکرد، بەڵام لە بنەڕەتدا لە دوای دەستپێکردنی هێرشە ئاسمانییەکانی ئەمریکا لە ١٥ی ئازاردا لایەنی کێشاوە، هەڵمەتی ئەمریکا دژی حوسییەکان ئێستا لانیکەم دوو فڕۆکەهەڵگری فڕۆکەوانی تێدایە. هێرشەکەی ٤ی ئایار دەتوانێت یارییەکە بگۆڕێت. سیاسەتمەدارانی ئیسرائیل هەڕەشەی ئاسایییان بڵاوکردەوە. بەڵام ڕوون نییە کە ئایا دەتوانرێت بە ئاسانی حوسییەکان بوەستێنرێت یان ڕێگری لێبکرێت. چی دەزانین دەربارەی ئەم تەحەدایە؟سەرەتا پێویستە زیاتر دەربارەی حوسییەکان بزانین.

زیاتر لە دە ساڵە حوسییەکانی سەر بە ئێران لە...

توانای سەرسوڕمانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیان هەبێت بە تواناکانیان. ئەم گروپە لە یەمەن تەقینەوە و گروپێکی هەژاری یاخیبووانی گۆڕی بۆ تەحەددایەکی گەورە بۆ ئاسایشی ناوچەکە. هەڕەشەی دەستبەسەرداگرتنی شاری گەورەی بەندەری عەدەنیان کرد و ئەمەش وایکرد سعودیە سەرکردایەتی ژمارەیەک وڵات بکات بۆ دەستوەردان لە یەمەن. سعودییەکان لە ساڵی 2015 دەستێوەردانەکانیان دەستپێکرد، دەستێوەردانەکە لەلایەن ئیمارات، سودان، مەغریب، میسر و ئوردن و لەگەڵ دەوڵەتانی دیکە پاڵپشتی کرا.

زۆربەی ئەو دەوڵەتانەی کە پشتگیریان لە دەستێوەردانەکە کردووە، سەرباز و سەروەت و سامانی سەربازی زۆریان دابین نەکردووە. سعودیە و ئیمارات زۆربەی هەڵگرتنی قورسیان ئەنجامدا، بەڵام تێڕوانینە جیاوازەکانیان لەسەر ئەوەی لە یەمەن چی بکەن، تەحەددای لێکەوتەوە لەڕووی چۆنیەتی کۆنتڕۆڵکردن یان پاڵنانی حوسییەکانەوە. لە ڕووی تیۆریەوە پشتگیریان لە حکومەتی فەرمی یەمەن دەکرد. شایانی باسە کە یەمەن خۆی لە نێوان ناوچە شاخاوییەکانی ژێر دەسەڵاتی حوسییەکان لە دەوروبەری سنە و ناوچەکانی دیکەی یەمەن لە عەدەن و ناوچەکانی ڕۆژهەڵاتی عەدەن دابەش بووە. ناوچەی ڕۆژهەڵاتی عەدەن بەدرێژایی کەنداوی عەدەن لە ڕووی مێژووییەوە باشووری یەمەنە. ئەو ناوچانەی کە حوسییەکان کۆنترۆڵی دەکەن، لە مێژوودا بە باکووری یەمەن ناودەبرێن. لە نێوان ساڵانی ١٩٦٢ بۆ ١٩٩٠ ئەم ناوچانە دابەش بوون. حوسییەکان لە شاخەکاندا نیشتەجێ بوون و لەبەر ئەوەی فۆرمێک لە موسڵمانی شیعەن کە پێیان دەوترێت زەیدییەکان زیاتر پەیوەندییان بە ئێرانەوە هەبوو لە پێش ساڵی ٢٠١٥. ئەمەش هەناردەکردنی تەکنەلۆژیای ئێرانی بۆ مووشەک و فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لەخۆگرتبوو. لە کۆتاییدا حوسییەکان بەرنامەیەکی مووشەکی بالیستی و فڕۆکەی بێفڕۆکەوانیان دروست کرد کە توانیان هەڕەشە لە هێرشەکان بکەن لە قووڵایی سعودیە. لە نێوان ٢٠١٥ بۆ ٢٠١٨ بە گشتی ٨٣ مووشەکی بالیستی ئاڕاستەی سعودیە کراوە.

ئەو دەستێوەردانەی کە سعودییەکان لە مانگی ئازاری ٢٠١٥دا سەرکردایەتییان کرد، ڕەنگە پێشبینی ئەوە کرابێت کە پیاسەیەکی ئاسان بێت بۆ کێکە. بەڵام، گیرۆدە بوو. لە ساڵی ٢٠١٧ حوسییەکان هێرشیان کردە سەر کەشتییەکی دەریایی سعودیە. لە ساڵی ٢٠١٧دا نیکی هێلی باڵیۆزی ئەمریکا لە نەتەوە یەکگرتووەکان مووشەکێکی بالستیکی حوسییەکانی نمایش کرد و ئاماژەی بە پەیوەندی بە ئێرانییەکانەوە کرد کە لە تەکنەلۆجیاوە ڕوون بوو. تا ساڵی ٢٠٢٠ ڕاپۆرتەکانی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان و توێژینەوەی چەکی ململانێکان گەیشتنە ئەو ئەنجامەی کە ئێرانییەکان بە قووڵی تێوەگلاون لە بەرنامەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی حوسییەکان. پێکهاتەکانی فڕۆکە بێفڕۆکەوان و مووشەکەکانی حوسییەکان لە سعودیە و دواتریش لە ئەمریکا نمایشکران. بەرپرسانی ئەمریکا بە شێوەیەکی تایبەت نمایشکردنی چەکەکانی حوسییەکانیان بە "باخچەی ئاژەڵانی پەتینگ" ناوبرد، بەهۆی ئەو هەموو فڕۆکە بێفڕۆکەوان و کەلوپەلانەی کە بەسەریدا دەنێردرابوون. کێشەکە بۆ سعودییەکان ئەوە بوو کە سەرەڕای زیادبوونی زانیاری لەسەر حوسییەکان کە سیستەمی ئێرانی بەکاردەهێنن، ڕیاز نەیتوانی دوژمن بخاتە سەر پاژنە. سعودییەکان داهێنانیان کرد و فڕۆکەی ئێف ١٥یان بەکارهێنا بۆ خستنەخوارەوەی فڕۆکەی بێفڕۆکەوانی حوسییەکان. بەرگری ئاسمانی سعودیە مووشەکی بالیستیکی دەرهێنا. بەڵام ئەوە بەس نەبوو. حوسییەکان لە یەمەن بەردەوام پێشڕەوییان دەکرد و بەردەوام دەسەڵاتیان چەسپاند. تا ساڵی ٢٠٢٢ ئاگربەستێکی ناسک لە یەمەن ڕوویدا. چین کە تادێت پەیوەندییەکی نزیکی لەگەڵ ئێراندا هەیە، پێدەچێت یارمەتی زمانی عەرەبی سعودی دابێت بۆ ئەوەی خۆی لەو ململانێیە دەربهێنێت. دەڵاڵی ڕێککەوتنێکی کرد کە ڕێگەی بە سعودییەکان و ئێرانییەکان دا لە ساڵی ٢٠٢٣. دواتر ململانێی یەمەن مرد و ڕوونە کە پێدەچێت ئاشتەوایی سعودیە و ئێران بەشێک بووبێت لەم کارە. شایەنی بیرهێنانەوەیە کە لە ساڵی ٢٠١٩دا ئێرانیشاد بە بەکارهێنانی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و مووشەکی کروز هێرشی کردە سەر سعودیە. هەروەها هێرشیان کردە سەر کەشتییەکانی کەنداوی عومان. ئەوان حوسییەکانیان بەکارهێنا هەروەها هەڕەشە لە کەنداو.

ئەمەش ڕاکردنێکی وشک بوو بۆ ئەوەی چۆن حوسییەکان لە دژی ئیسرائیل بەکاردەهێنن. لەگەڵ دەرچوونی سعودییەکان لە وێنەکە، حوسییەکان لە ساڵی ٢٠٢٣ دەسەڵاتیان چەسپاند و دوای هێرشی حەماس گواسترانەوە بۆ هێرشکردنە سەر ئیسرائیل. بە فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و هەڕەشەی مووشەکی دەستیان پێکرد و فراوانتر بوون بۆ هێرشکردنە سەر کەشتیوانی. حوسییەکان پێشتر فڕۆکەی شەهید ١٣٦یان لە ئێران بەدەستهێنابوو، پێدەچێت لە ساڵی ٢٠٢٠دا بێت. پاشان هەمان فڕۆکەی بێفڕۆکەوان لەلایەن ئێرانەوە هەناردەی ڕووسیا کرا. حوسییەکان توانیان مەودای فڕۆکە بێفڕۆکەوان و مووشەکەکانیان زیاتر لە دوو هەزار کم درێژ بکەنەوە تا بتوانن بگەنە ئیسرائیل. لە مانگی نۆڤەمبەری ٢٠٢٣ حوسییەکان کەشتیی گالاکسی لیدەریان ڕفاند کە بە ئیدیعایان دەگوت پەیوەندی بە ئیسرائیلەوە هەیە. پاشان کردیان بە شوێنێکی گەشتیاری. ئەمە بێ ئەقڵ بوو. تیمی کەشتییەکە کە سەرجەمیان هاووڵاتی بیانین و لە ساڵی ٢٠٢٥ ئازاد کراون، تا ئێستاش کەشتییەکە لە دەستدایە. حوسییەکان توانیان بۆ ماوەی حەوت ساڵ بەرگەی سعودییەکان و هاوپەیمانی بە سەرۆکایەتی سعودیە بگرن. ئەوان بەرگەی هەڵمەتی ProsperityGuardian گرت کە لەلایەن ئەمریکاوە پشتگیری دەکرا کە بڕیار بوو لە ساڵی ٢٠٢٤دا کەشتیوانی لە دەریای سوور بپارێزێت. لە پاییز و زستانی ٢٠٢٤ هێرشەکانیان بۆ سەر ئیسرائیل زیاد کرد. ئیسرائیل چەندین جار وەڵامی دایەوە. بەڵام حوسییەکان هەرەشەیان بەردەوام بوو. ئەوان بۆ ماوەیەکی کورت لە کاتی ئاگربەست لە غەززە لە مانگی یەک تا مانگی ئازار هێرشەکانیان وەستاند. کاتێک ئەمریکا لە ١٥ی ئازار دەستی بە هێرشەکانی کرد و ئیسرائیل لە ١٨ی ئازار دەستی بە هێرشەکانی کردە سەر غەززە، حوسییەکان جارێکی دیکە دەستیان بە هێرشەکانیان کردەوە. لەم دواییانەدا لە ماوەی سێ ڕۆژدا چوار مووشەکیان هەڵدا؛ دوو لە ٢ی ئایار، یەکێک لە ٣ی ئایار و یەکێک لە ٤ی ئایار، حوسییەکان هێشتا توانای مووشەکییان هەیە. ئەستەمە ڕاوکردنی ئەو مووشەکانە کە لە ئەشکەوتەکانی شاخەکانەوە بە تایەی ئۆتۆمبێل دەردەچن. بەگشتی دۆزینەوەی مووشەکی هەڵگری مۆبایل قورسە. لە کاتی بەناو ڕاوکردنی گەورەی سکود لە جەنگی کەنداو لە ساڵی ١٩٩١، کەشتییە سکودەکانی سەدام زیاتر خۆیان لە هاوپەیمانی بە سەرۆکایەتی ئەمریکا بەدوور گرت. ئەمەش بەشێکە لە مێژوویەکی دوورودرێژ کە دەریدەخات کە گروپەکانی وەک حوسییەکان بەرگەی فڕۆکەخانە بگرن. بۆ نموونە ڤێتنامییەکان توانیان تۆپخانە بەسەر لائۆس و کەمبۆدیادا بگوازنەوە و لە پێگەیەکدا بتوانن لە ڤێتنامدا هێرش بکەنە سەر ئەمریکا. هەروەها لە ڤێتنام لە دیێنبیێنفو بە شێوەیەکی هاوشێوە لە فەرەنسییەکانیان بردەوە. ئەو ڕاستییەی کە هێزی ئاسمانییان نەبوو، ڕێگری لێنەکردن. ڕووسەکانی ئەفغانستانیش بە هەمان شێوە زیانیان بەرکەوت.

حوسییەکان گوێزێکی ڕەقن بۆ درزکردن. پێدەچێت هێزی هەوا بەس نەبێت بۆ وەستاندنی ئەوان. ئایا دەتوانرێت هێڵەکانی دابینکردن ببڕدرێت؟ ئایا دەتوانرێت شوێنی هەڵگرتنی موشەکەکان بدۆزرێتەوە؟ دەشێت. کات دەزانێت کە ئایا ڕێگەیەک هەیە بۆ ڕێگریکردنیان. بەڕوونی لە ڕابردوودا ئێران هەندێک قسەی لەسەر کردەوەکانیان هەبووە، تەنانەت ئەگەر ئێران لە مانگی ئازاردا خۆی لێیان دوور بخاتەوە کاتێک ئەمریکا دەستی بە بۆردومان کرد. ئەمەش لەبەر ئەوەیە کە ئێران دەیەوێت ڕێککەوتنێکی نوێ لەگەڵ واشنتۆن بکات و نایەوێت لێپرسینەوەی لەگەڵدا بکرێت لە حوسییەکان. لەوانەیە هەر بارێکی نایاسایی ئێرانی بۆ حوسییەکان بەهۆی تەقینەوە گەورەکەی ئەم دواییەی بەندەری شەهید ڕەجایی زیانی پێگەیشتبێت. حوسییەکان ئیدیعای توانای جۆراوجۆری مووشەکییان کردووە. لە مانگی حوزەیرانی ٢٠٢٤ ئیدیعایان کرد کە موشەکێکی نوێی سووتەمەنی ڕەقیان هەیە کە ناویان لێنابوو "فەلەستین". ئەوان بانگەشەی ئەوە دەکەن کە ئەمە مووشەکێکی دوو قۆناغییە و توانای "هایپەرسۆنیکی"ی هەیە. دەتوانرێت موشەکی سووتەمەنی ڕەق خێراتر لە موشەکی سووتەمەنی شل جێگیر بکرێت. هەروەها حوسییەکان مووشەکی قیام و غەدەر کە بە سووتەمەنی شلە بەکاریان هێناوە، ئەم دووەمیان وەشانێکی شەهاب-٣ی ئێرانییە بە پێی وتارێک لە ناوەندی بێسا.

حوسییەکان مێژوو دەزانن. لە ساڵانی شەستەکاندا شانشینی موتاواکالیتی باکووری یەمەن سەرکەوتوو بوو لە بەرەنگاربوونەوەی لەشکرکێشییەکی میسر بۆ سەر یەمەن. میسرییەکان پشتگیریان لە کۆماری عەرەبی یەمەن دەکرد کە بەدرێژایی کەناراوەکان لە ناوچەکانی وەک بەندەری حودەیدە لەسەر دەریای سوور جێگیر بوو. هێزەکانی شانشینی شانشینی شاهانە شاخەکانیان بەدەستەوە بوو و لەو کاتەدا لەلایەن سعودییەکان و ئەوانی دیکەوە پشتگیری دەکران. شەڕەکە تا ساڵی ١٩٧٠ درێژەی کێشا. تا هێزەکانی میسری مۆدێرنتر نەیانتوانی ڕۆیالیستەکان لە شاخەکاندا دەربکەن، زۆر وەک لە نێوان ساڵی ٢٠١٥دا هێزە مۆدێرنەکانی سعودیە نەیانتوانی حوسییەکان دەربکەن. لێرەدا کەمێک لایەنێک هەیە سەبارەت بە ئیسرائیل. میسری گەمال عەبدولناسر لە شەڕی یەمەندا ئەوەندە بەسترابووەوە کە پێدەچێت بەشداربووبێت لە شکستەکەی بە دەستی ئیسرائیل لە ساڵانی شەستەکاندا.