هەرێم نیوز
محەممەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق لەم دواییانەدا هەنگاوێکی بێوێنەی ناوە بە دەرکردنی فەرماندەی دوو لیوای سەر بە کەتائیبی حیزبوڵڵا کە لەلایەن ئێرانەوە پاڵپشتی دەکرێت.
نووسینگەی ڕاگەیاندنی سودان لە بەیاننامەیەکدا ئاماژەی بەوەکردووە، لە لێکۆڵینەوەیەکی فەرمیدا دەرکەوتووە کە لیواکان بەبێ مۆڵەت جووڵەیان کردووە و تەقەیان لە هێزەکانی پۆلیس کردووە و لە پێکدادانێکی کوشندەدا لە بەغدا چەندین کوژراو و بریندار هەبوون.
ئەم بڕیارانە دوایین بڕیارە لە زنجیرەیەک هەڵکشانی نێوان کەتائیبی حیزبوڵڵا و سەرۆکوەزیرانی عێراق لە سەرەتای دەستپێکردنی ململانێکانەوە.
کەتائیبی حیزبوڵڵا لەلایەن زۆر کەسەوە بە بەهێزترین گروپی چەکدار دادەنرێت لە هێزەکانی حەشدی شەعبی کە زۆرینەیان شیعەن. ڕۆڵیان لە شەڕی داعشدا هەبووە.
چی ڕوویدا؟
ڕۆژی 27ی تەمووز، سودانی فەرمانی بە لێکۆڵینەوە لە شەڕێکی کوشندە لە نێوان ئەندامانی کەتائیبی حیزبوڵڵا و هێزەکانی پۆلیس لە بەغدا دەرکرد، کە بەهۆیەوە دوو کەس کوژران، کە ئەفسەرێکی پۆلیسی تێدابوو و 12 کەسی دیکەش برینداربوون.
چەند کاتژمێرێک دواتر لە هەمان ڕۆژدا، "ناوەندی میدیای ئەمنی" سوپای ئەمریکا ڕایگەیاند کە 14 تۆمەتباری سەر بە کەتائیبی حیزبوڵڵایان دەستگیرکردووە و ڕەوانەی سیستەمی دادوەرییان کردووە.
دوای ماوەیەکی کەم، هێزەکانی حەشدی شەعبی ڕایگەیاند کە "قبوڵی هیچ جۆرە سەرپێچییەک لە فەرمانەکان یان پێشێلکردنی ڕێسا ئەمنییەکان ناکەن."
وەڵامی کەتایبی حیزبوڵڵا چی بوو؟
کەتایبی حیزبوڵڵا بە توندی ڕەتیدەکاتەوە هیچ تێوەگلانێکی لەو پێکدادانانەدا هەبێت.
ئەم گرووپە میلیشیایە لە ٢٨ی تەمموزدا وتی: “ئێمە هیچ ڕۆڵێکمان لەم ململانێیەدا نەبووە، هۆشداریش دەدەین کە ئەم پەرەسەندنە لە بەرژەوەندی دوژمنانی عێراقدایە و لە پلانی ترسناکەوە سەرچاوە دەگرێت کە ئامانجیان دروستکردنی دووبەرەکی لەناو ڕیزەکانی نیشتمانی و ناچارکردنی دامەزراوە دەوڵەتییەکانە بۆ شەڕکردن لەگەڵ یەکتر”.
ئەو گرووپە "هێزە بیانییەکان" و هەڵمەتە میدیاییەکانی "باڵیۆزخانەی خراپە"، کە ئاماژەیە بۆ باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغدا، بە هۆکاری هاندانی پێکدادانەکان زانی.
لە بەرامبەر بڕیارەکانی سودانی، کەتائیبی حیزبوڵڵا لە ١٠ی ئابدا ڕایگەیاند، کە ئەنجامی کۆتایی لێکۆڵینەوەکان "بەئامانجگرتنی حیزبوڵڵا و سەرکردەکانی هێزەکانی حەشدی شەعبییە"، بە شێوەیەک کە تەنها دڵی ئەمریکا و هاوپەیمانەکانی لە ناوچەکەدا دڵخۆش بکات.
گروپەکە داوای لە دەسەڵاتی دادوەری کردووە "دەستوەردان بکات و ڕاستی بەڵگەنامەی فەرمی ئەنجامی لێکۆڵینەوەکان ئاشکرا بکات پێش هەر دەستکاریکردنێک".
ئایا گروپە میلیشیاکە گرژییەکانی زیاتر کرد؟
پێدەچێت ئەو گرووپە میلیشیایە هەڵمەتێکیان دژی سودانی دەستپێکردبێت، دوای ئەوەی لە ئازادکردنی چەکدارە دەستبەسەرکراوەکانی بێ هیوا بوون.
لە ٤ی ئابدا حیزبوڵڵا ڕایگەیاند کە سودانی “بەڕێوەبەرێکی سەرکەوتووە، بەڵام هەرگیز سەرکردەیەکی سەرکەوتوو نەبووە و نابێت”.
هەروەها گروپەکە داوای لە سەرکردەکانی "چوارچێوەی هەماهەنگی" - هاوپەیمانی شیعەی دەسەڵاتدار - کردووە بڕیارە "ناهاوسەنگ"ەکانی سەرۆکوەزیران ڕابگرن.
ئایا ئەمە تاکە خاڵی مشتومڕە؟
ئەو ڕاپۆرتانەی باس لە کشانەوەی پلان بۆ داڕێژراوی هێزەکانی ئەمریکا لە عێراق دەکەن، بووەتە خاڵێکی سەرەکی ناکۆکی نێوان میلیشیاکان و سودانی.
ئەبو عەلی عەسکەری، بەرپرسێکی باڵای ئەو گروپە، لە 23ی تەمموزدا هۆشداریدا لەوەی ئەگەر هێزەکانی ئەمەریکا عێراق بەجێنەهێڵن، "کەتایبی حیزبوڵڵا هەڵوێستێکی دیکەی دەبێت". جەختیشی لەوە کردەوە کە “دەبێت سودانی پابەندی ڕێککەوتنەکەمان بن و هێزەکانی ئەمریکا لەو وڵاتە دەربکەن”.
لە مانگی ئەیلولی ساڵی 2024، ئەمریکا و عێراق ڕێککەوتن لەسەر کشانەوەی تەواوەتی هێزەکانی ئەمریکا، زۆربەی هێزەکان لە قۆناغی یەکەمدا تا مانگی ئەیلولی 2025 بەجێبهێڵن و پێشبینی دەکرێت تا ساڵی دواتر ئەو هێزانەی کە ماونەتەوە عێراق بەجێبهێڵن.
سیناریۆکانی داهاتوو چین؟
هەندێک لە شرۆڤەکاران پێشبینیان کردووە کە چەند گروپێک "ڕەنگە دژی سودانی بڕژێنە سەر شەقامەکان"، هاوشێوەی ئەو کارەی کە لە ساڵی 2022دا دژی مستەفا کازمی سەرۆکوەزیرانی ئەوکات کرا، کاتێک ویستی هەوڵی چەکداماڵینی ئەو گروپانە بدات.
لەو کاتەدا کەتائیبی حیزبوڵڵا هەڕەشەی دەستگیرکردنی کازمی دەکرد و بزووتنەوەی نوجەباش بە “خائین و هاوکار لەگەڵ دوژمن” وەسفی دەکرد. ئەوان ماڵەکەیان لە ناوچەی سەوزی بەغدا کە بە قورسی پارێزراو بوو، گەمارۆ دا و هەوڵیان دا بە بەکارهێنانی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و موشەکی کاتیۆشا تیرۆری بکەن.
ئەندامێکی باڵای هاوپەیمانی "دەوڵەتی یاسا" بە سەرۆکایەتی نووری مالیکی، سەرۆکوەزیرانی پێشووی عێراق، هۆشداری دەدات لەوەی "دەسەڵاتە بیانییەکان هەوڵدەدەن پاڵ بە حکومەتی عێراقەوە بنێن بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی چەکدارەکان"، ڕایگەیاندووە، بەنیازن "گرژی لەنێوان گروپە شیعەکان هەڵبگیرسێنن" بۆ ئەوەی حکومەت و چەکدارەکان "بکێشرێنە ناو ململانێیەکی ناوخۆییەوە".
جەختیشی لەوە کردەوە، ئەگەر ناکۆکی لە نێوان گروپە شیعەکان دروست ببێت، "وڵاتەکە دەخرێتە ناو ئاژاوە و ڕەنگە حکومەتێکی فریاگوزاری پێکبهێنین"، هەڕەشەیەکی ڕوون و ئاشکرایە کە پێدەچێت سەرکردە سیاسییەکان و میلیشیا شیعەکان سودانی لە پۆستەکەی دووربخەنەوە.
هەندێکی تر جەختیان لەوە کردەوە کە لەگەڵ فراوانبوونی بۆشاییە سیاسی و هەڵبژاردنییەکان لە چوارچێوەی "چوارچێوەی هەماهەنگی"دا، هاوپەیمانییەکە "بەرەو داڕمان یان دووبارە ڕێکخستنەوە" دەبات.
هەندێک لە چاودێران پێیان وایە ڕەنگە پەرەسەندنی گرژییەکان هانی موقتەدا سەدر بدات کە پیاوێکی ئایینی شیعەی کاریگەرە و چەندین جار داوای چەکداماڵینی سەرجەم میلیشیاکانی کردووە، بۆ ئەوەی لە هەڵبژاردنی پەرلەمانی داهاتوودا پشتیوانی سودانی بکات.
هەنگاوێکی لەو شێوەیە دەتوانێت “یارمەتی سودانی بدات بۆ شکستپێهێنانی بلۆکی دەسەڵاتدار و گۆڕینی پێکهاتەی سیاسی پەرلەمانی داهاتوو”.
سەرچاوە:BBC