لە ئێستادا، پەیوەندی نێوان میدیا و مافەکانی مرۆڤ و دامەزراوەکانی دەوڵەت لە سەرانسەری دونیادا، تەڵخ و تەماوییە، هەرسێ لا، لە تەرازویەکی لاردا جوڵە دەکەن، راستە، ئەمە خەسڵەتی سەرەکی ئەم پەیوەندیەیە لە زۆربەی کۆمەڵگەکانی پاش جەنگ و تەنانەت دۆخێکی چاوڕوانکراوە، هەرچەندە نابێت زۆر درێژە بخایەنێت، بەڵام هەمان شت بۆ کۆمەڵگە پێشکەتووەکانیش کە سەقامگیری سیاسی رووخساری سەرەکییانە، گونجاوە، رەنگە ئاڵۆزی کێشە ئابووریی و کۆمەڵایەتییەکان و ئەو پێشکەوتنەی کە میدیا وەک ئامرازی تەکنەلۆجی بەخۆییەوە بینییوە، پەیوەندییەکە تەڵختر بکات و گەمێکردن بە بنەماکانی مافەکانی مرۆڤ بۆ مەرامە جیاوازەکان ئالۆزتر بکات.
بۆ ئێمـە، لە ئێستاوە، کە لە هەڵبژاردن نزیک دەبینەوە، وەک هەڵمەتی میدیا، دەبێت کار لەسەر رێکخستنی ئەم پەیوەندییە بکەین، بەڵام پاش هەڵبژاردن، بە سوود وەرگرتن لە ئەزمونی ئەم چوار ساڵە، دەبێت ئەم پەیوەندییە ببێتە پێشینەی کار و ئاراستەکەی روونتر بکرێت و ببێتە بەشێکی گرنگی بەرنامەی حکومەتی داهاتوو. پاش هەڵبژاردن، باشترکردنی یاساکان و رێنماییەکان و رێگاجارەکان ئەرکێکی ستراتیژییە بۆ پاراستنی رۆڵی هەریەکەیان، بەشێوەیەک هیچ لەو سێ کۆڵەکەیە نەتوانن یەکتر بسڕنەوە و هاوشان بە یەکتر وەک بەشێک لە پرۆسەیەکی تەندروست و گرنگی بیناکردنی پرۆسەی دیموکراسی بەڕێوە بڕۆن. پرسیاری سەرەکی لێرەدا: کارێکی وا سەخت، چۆن؟
ئاشکرایە، ئەرک و رۆڵی میدیا لە رووی تیۆرییەوە، هەرچەندە هەر میدیا ئەو رۆڵە ناگێرێت، نوێنەرایەتیکردنی هاوڵاتی و دەستنیشانکردنی پێشێلکارییەکانی مافەکانی مرۆڤە لە سیستمی سیاسی گشتیدا، بێگومان لێرەدا مەبەستمان هەردوو میدیاکەیە، میدیای دەوڵەت کە وەک سروشتی باوی خۆی میدیای بەدواداچوونی بەرنامەی حکومەتە و میدیا دەرەوەی دەستەڵات، کە چەندین جۆرن و سروشتی چاودێرکردنی سەرتاپا پرۆسەکەیە. مەرج نییە میدیاکانی دەرەوەی دەستەڵات هەموو ئۆپۆزسیۆنی سیاسیبن، دەکرێت میدیایەک بێت دیقەت بداتە بەرنامەکانی حکومەت و بە تێڕوانێکی پسپۆرانە رەخنە، بە مەبەستی پیادەکردنی بەرنامەکە بۆ ئامانجی گشتی، لە بەرنامەی حکومەت بگرێت، هەر بۆیە ئەگەر سەرنجتان دابێت زۆربەی رۆژنامەنووسان لە رووی پسپۆرییەوە دابەش دەبنە سێکتەرە جیاوازەکان تاوەکو ببنە رۆژنامەنووس و میدیاوانی پسپۆر لە بوارێکی دیداریکراودا. هەر لەبەر گرنگی ئەم رۆڵە، پێویستە بە وردی پێداچوونەوە بە ئەرک و بەرپرسیاریەتییەکاندا بکرێت و دیدێکی پێشەیی و سیاسی و یاسایی بۆ ئەم بوارە بێتە ئاراوە و لە هەموو دامودەزگاکانی میدیا و دەوڵەت و رێکخراوەکان پەرەی پێ بدرێت بە جۆرێک تێگەیشتنێکی هاوبەش بۆ ئەو دیدە نوێیە بەرهەم بهێنرێت.
وەک هەموو سێکتەرەکانی دیکە، بەداخەوە دایالۆگ بزرە، ئەوە تارمایی میدیایە بە مانا و رەفتاری لۆکەڵەوە جووڵە دەکات، نەوەک هەوڵێک بێت بۆ شۆرکردنەوەی پێوەرە تیۆرییەکانی بواری میدیا، ئەوەی پێویستە لە هەردوو بەرەدا بێتە دی لە ئێستادا؛ لە ئۆپۆزسیۆندا، بۆشایەکی فیکری هەیە کە دەبێت کار بۆ دۆزینەوەی چەمک و میکانیزمی نوێی میدیا بکات تا کاریگەری لە بواری مافەکانی مرۆڤ و رەفتاری پیشەیی دەوڵەتدا پتەوتر بێت. ئەگەر هاوڕابیین، هەردوولا، میدیای حکومەت و میدیای ئۆپۆزسیۆن، لە پێگەی جیاوازەوە کار بۆ بەرژوەندی گشتی دەکەن و رەچاوی پاراستنی بنەماکانی مرۆڤ دەکەن، کەواتە دەبێت لایەنێکی سێهەم هەبێت کاری هەردووکیان لەسەر تای تەرازویەک بپێوێت، لەو سنورە دەرچێت کە یەکێکیان ئەهریمەن و ئەوی دیکە فریشتەیە، لە بەرئەوەی هەردووکیان لە سەر گۆی زەوی کار دەکەن.
لە هەموو دونیادا، وەسفی ئۆپۆزسیۆن بۆ دەستەڵات ئەوەیە کە گەندەڵە، بەرلەوەی میکانزم و کاری یاسایی جوڵاندبێت! "میدیا"ی دەستەڵاتیش وا وەسفی میدیای ئۆپۆزسیۆن دەکات کە میدیای ناوزراندن و دەستکەلای هێزی دەرەکییە. ئەم تۆمەتانەش بێ بنەما بڵاودەکەنەوە. ئەم جۆرە تۆماتانە لە نەبوونی یاسایەکی میدیای پتەودا، وەک یاری فتبۆڵ ئەم بەر و ئەو بەر دەکات لەگەڵ پشووی نێو جێمەکان. ئامادەکردنی یاسایەکی مەدەنی بە میکانیزمی روون و ئاشکرا، کە مافی هەردوولا بپارێزێت، کارێکی لە پێشینەیە، تاوەکو نە میدیای دەستەڵات سنوور ببەزێنێت و نە میدیای ئۆپۆزسیۆن کوێرانە ئیدانە بکات. لە راستیدا، بوونی لایەنی سێهەم گرنگە تاوەکو پێشبرکێی سیاسییەکان لە عورفی دیموکراسی دەرنەچێت. لایەنی سێهەم کە رەنگە ساندیکاکان و رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنیبن بە مەرجێ پسپۆری بوارەکەبن، و پسپۆربن لە یاساکانی مافی مرۆڤ و میدیادا، یاخود هەر لایەنێکی دیکەی یاسایی کە بابەتییانە کار لەسەر کەیسەکان بکات و گەوهەر و رەوایەتی ماف لە نێو ئەو تەڵخ وتەمومژییەدا بدۆزێتەوە.
تێگەیشتنێکی هەڵە سەبارەت بە رۆڵی میدیای دەوڵەت هەیە، ئەوەش ئەوەیە کە دەبێت پشتیوانی کارەکانی دەوڵەت بێت، تەنانەت ئەگەر هەڵەش بێت. ئەم تێگەیشتنە سیاسییە بەداخەوە هەڵەیە بۆ رۆڵی میدیا کە لە گۆشەنیگای دەوڵەتەوەیە، بێگومان هەموو دەوڵەتێک نا، وا تێدەگات بەوە بوونی دەوڵەت دەپارێزێت، لە راستیدا لە کۆمەڵگەیەکدا کە پەروەردەی رەخنەیی بەشێکە لە سیستمی پەروەردە، هەرگیز رەخنەی بیناکەر بە هەرەشە لە قەڵەم نادرێت، بۆ نموونە، دەرخستنی چالاکییەکی حکومەت دەبێت دەرخستنی سیاسەت و ستراتیژیەتی دەوڵەت بێت، بەخشینی زانیاری دروست بێت و لە هەمان کاتدا خوڵقاندنی هۆشمەندی سیاسی بێت.
بەهەمان شێوە، تێگەیشتنێکی دیکە لە ئەدەبیاتی میدیایی ئۆپۆزسیۆندا هەیە کار لە سەر پەرەپێدانی مانفێستی خۆی ناکات، ئەوەندەی کار لەسەر بەرنامەی حکومەت دەکات. پێشکەشکردنی جیهانبینێکی دیکە بۆ رۆڵی میدیا هەم پەرە بە ژیانی دیموکراسی دەدات، هەم بابەتییانە، کۆمەڵگە لە ئاژاوە دەپارێزت.
هەندێک لە پسپۆرانی میدیا پێیانوایە کە نوێنەرایەتیکردنی هاوڵاتی هەر دەبێت لە بەرەی ئۆپۆزسیۆندا بێت، لە راستیدا، ئەوە بانگی حەقە، بەڵام لە حکومرانیدا دەببێت ببێتە بەرنامەی سیاسی، پارتی سیاسی لە ئەرکدا تاقیدەبێتەوە، پێگە و توندوتۆڵی پارتی سیاسی ئەو کاتە دەردەکەوێت کە لە نێو حکومەتەدا دەبێتە نوێنەری راستەقینەی هاوڵاتی، ئەوکاتەی کە بەرنامەی سیاسی بە شێوازێکی میانرەو و پڕ مەعریفە بەرجەستە دەکات. بەشێوەیەکی گشتی، میدیای ئۆپۆزسیۆن تێگەیشتنێکی باوی هەیە، وا تێدەگات تیشکخستە سەر هەر کارێکی باش دەیخاتە خانەی ستایشەوە، هەر بۆیە زۆر جار دوودڵە لە پشتیوانی بەرنامەی نێو حکومەتی پارتەکەی، نەوەک وا ببینرێت کە پارتە سیاسییەکە دوورە لە خەم و نیگەرانی هاوڵاتی. لە راستیدا ئەم تێگەیشتنە پێویستی بە دەوڵەمەندکردن هەیە. هیچ پارتێکی سیاسی نییە تا سەر لە حکومدا بێت یاخود تاسەر هەر ئۆپۆزسیۆن بێت. لە بنەمادا، پارتی سیاسی بۆ ئەوە دروست بووە کە پەرەسەندنی سیاسی بێنێتە کایەوە هەر بۆیە بەرگری لە بەرنامەی پارتەکەی خۆی دەکات کە لە حکومەتدا، نموونە پارتی کرێکارانی بریتانی.
پوختەی قسە:
دەبێت میدیای دەوڵەت وریا بێت نەکەوێتە تەڵەی تۆمەتی حازر بەدەستی " دەستی دەرەکی" و لە مەدارەکانی ئەم تۆمەتە بچەقێت، لە هەمان کاتدا، دەبێت میدیای ئۆپۆزیسۆن وریا بێت نەکەوێتە تەڵەی "ئیدانەکردن" و لە بازنە داخراوەکاندا ون بێت. ئەو تێڕوانینانە دوورە لە رەچاوکردنی بنەما سەرەکییەکانی مافی مرۆڤ و "حکومرانی باش". لە ئێستادا، دەبێت پێشبڕکێیەک بێتە کایەوە کە هەرلایەکیان بیسەلمێنێت خاوەنی تێگەیشتنێکی پڕ مەعریفەی بوارەکەیە. لە ساڵانی رابردوودا هەندێ هێزی ئپۆزسیۆن کاریان لەسەر تەواوکردنی خوێندنی ئەندامانیان دەکرد لە دەرەوەی وڵات، ئەوەی کە روویدا لە پاش تەواوکردنی خوێندن پێکدادانیکی شارستانی لە نێوان تێگەیشتنی باو و ئەوەی ئەوان فێری ببوون روویدا، بەداخەوە، ئەو ئەندامانە، ناچار بوون بە بێدەنگی واز لە پارتە سیاسییەکانی خۆیان بێنن. مەبەست لێرەدا ئەوەیە میدیا دەتوانێت دایالۆگ بخوڵقێنێت، بە مەرجێ میدیا خۆشی توانای ئیدارەدانی ئەو دایالۆگەی هەبێت. ئەمە کۆڵەکەیەکی بیناکردنی "حکومرانی باش"ە