پرسی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن لە توركیا

‌هێژا دڵشاد

09/05/2021

هێژا دڵشاد
لە دوو ساڵی رابردوودا، توركیا رووبەڕووی چەند پرسێكی جدی بۆتەوە، لەوانەش: پرسی ئابووریی، هەلی كار و بارگرانی بژێوی ژیانی خەڵك، كەرتی تەندروستیی، سیاسەتی دەرەوە، نەمانی مێدیای ئازاد و ئازادی رادەڕبڕین، قوڵبونەوەی بەشێك لە كێشەناوخۆییەكان، هەموو ئەم پرسانە تادێت قوڵتر دەبێتەوە، لەبەر ئەوە لەمرۆدا لە توركیا پرسی دەسەڵات هەیە.
دەسەڵاتی ئاك پارتی بە جیاوازتر لە ساڵانی رابردوو مامەڵە ئەگەڵ ئەو پرسانە دەكات كە روبەڕووی توركیا بۆتەوەو تادێت پرسە دەرەكی و بەتایبەتیش پرسە ناوخۆییەكانی توركیا قوڵتر دەبێتەوە، چیتر دەسەڵاتی ئاك پارتی وەك ساڵانی رابردوو نییە بەجۆرێك لە ئاست ئەو بەرپرسیارێتی و توانایەدا نییە كە رووبەڕووی پرسەكان ببێتەوەو چارەسەریان بۆ بكات. بەرەیەكیتر لە توركیا هەیە پێیان وایە پرسێك نییە بەناوی دەسەڵاتی ئاك پارتی و ئەردۆغان كە فەرمانڕاوایی توركیا دەكەن، بگرە پرسی ئۆپۆزسیۆن هەیە. ئەمەش هەندێ‌ رەهەندی خۆی هەیە و تا رادەیەك قسەیەكە لەجێی خۆیەتی.
دەسەڵاتی توركیا لە هەوڵی خەتاباركردنی پارتە ئۆپۆزسیۆنەكانە بە ئاڕاستەی ئەوەی كێشەكان بشارێتەوە و پێگەی جەماوەری ئەو پارتانەش لاواز بكات. سەرەڕای زۆربونی ژمارەی پارتە ئۆپۆزسیۆنەكان تائێستا نەتوانراوە بەرەیەكی بەهێز لەدژی دەسەڵاتی ئاك پارتی پێكبهێنرێت. لەئێستا توركیا لە بواری تەندروستی، ئابووریی، سیاسەتی دەرەوە تەواو پەرتەوازەییەكی پێوەدیارە و شكستێك بەرۆكی گرتووە، بە تایبەتیش لەمەسەلەی دیموكراسیی و چارەسەری پرسی كورد و رووبەڕووبونەوەی سەربازیی لەگەڵ پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە) رەوشەكەی ئاڵۆزتر و نالەبارتر كردووە لە رووە ئابووریی و سەقامگیریی كۆمەڵایەتی و سیاسییەوە.
تادێت بزاڤی نەتەوەپەرستی بەسەر مێدیا و گشت بوارەكاندا خۆی باڵادەست دەكات. ساڵانێكی زۆرە لە توركیا پرسی ئۆپۆزسیۆن هەیە لەبەرئەوەی ئۆپۆزسیۆن لە توركیا نەك بەرەو لاوازی چووە، بەڵكو تا رادەیەك هەژمونی سیاسی و گوتاری خۆی لەدەسداوە. لەم كاتەدا كە پارتی كۆماری گەل (جەهەپە) وەك پارتی ئۆپۆزسیۆنی سەرەكی توركیا، كەمپینی كوا 128 ملیار دۆلارەكە؟ ی راگەیاندووە، تا رادەیەك كاریگەریی دروسكروە و پارتە ئۆپۆزسیۆنەكانیش چونەتە پاڵ ئەو كەمپنیە.
هەموویان لە دەسەڵات دەپرسن كوا 128 ملیار دۆلارەكە؟ چیرۆكی دیارنەمانی ئەم پارەیە كە قوتی میللەتە لە باج و خەزێنەی دەوڵەت بە نایاسایی و بە شاراوەیی خەرج كراوە یان نەكراوە، پەیوەندی بە زاواكەی ئەردۆغانەوە هەیە! كاتێ‌ وەزیر بووە لە دوو ساڵی رابردوو ئەم پارەیە دیار نییە كە چۆن و بۆچی خەرج كراوە! دەسەڵاتی ئاك پارتی هیچ وەڵام و بەڵگە و رونكردنەوەیەكی ئەو و تۆیان بۆ خەرجكردنی ئەو پارەیە نییە. ئەمە لە كاتێكدایە كە گرانییەكی زۆر رووی كردۆتە ئەو وڵاتە بەهۆی لەدەسدانی بەهای لیرەی توركی و قوڵبونەوەی قەیرانی دارایی و داخستنی شوێنە بازرگانییەكان بەهۆی پەككەوتنی كەرتی گەشتییارییەوە. دەربارەی لاوازی ئۆپۆزسیۆن ئەم هۆكارانە هەن:
یەكەم: جەهەپە لەپاش 2010 وە واتە لەپاش بڵاوكردنەوەی گرتە ئابروبەرەكەی دەنیر بایكاڵ سەرۆكی پێشووی پارتەكە، سەردەمی كەمال كڵچدارئۆغڵو هاتەئاراوە، كڵچدارئۆغڵو بە ئەندازەی بایكاڵ سەركردەیەكی خاوەن كاریزما و وتاری سیاسی بەهێز نییە. بگرە میانڕەوترە.
دووەم: بەندكردنی هاوسەرۆكەكانی پێشووی هەدەپە و بەشێك لە پارلەمانتارە دیار و بوێرەكانی ئەو پارتە، بۆشاییەكی لە وتاری ئۆپۆزسیۆن دروسكردووە، سەڵاحەدین دەمیرتاش یەك لە سیاسییە هەرە بوێر و راستبێژەكانی توركیایە كە زۆرترین تانی لە ئەردۆغان و دەسەڵاتی توركیا گرتووە لەمەیدانەكان. هەدەپە راستگۆترین پارتی ئۆپۆزسیۆنی توركیایە كە ریالیستانە سیاسەتی كردووە و زۆرترین باجی داوە بەوەی زۆرترین ئەندام و لایەنگرانی دەسگیركراون.
سێیەم: سەرەڕای ئەوەی لەم ساڵانەی دوایدا سێ‌ پارتی سیاسی لە توركیا دروسبوون پارتەكانی ئەحمەد داودئۆغڵو، عەلی بابەجان، مەرال ئاكشەنەر، ئەمانە وەك ئۆپۆزسیۆن سیاسەت دەكەن، بەڵام هێشتا وەك ئۆپۆزسیۆن وتاری بەهێزیان نییە و خاوەن سەركردەی كاریزمان نین. سەبارت بە هەڵبژاردنی ئایندە، ئەمساڵ یاخوود ساڵی ئایندە بێت پێشبینییەكان هێشتا هاوكێشەكان روون نییە، لەبەر ئەوەی بەرەی ئۆپۆزسیۆن پەرتەوازەیە و خاوەن پێگەو وتاری سیاسی بەهێزنین لەبەرامبەر دەسەڵاتی ئاك پارتی، لە ئەگەری رێككەوتنی پارتە ئۆپۆزسیۆنەكانیش هەرچەندە ئەگەرێكی لاوازیش بێت، ئەوكات رەنگە گۆڕانكاریی لە دەسەڵاتی توركیا ببێت.

وتارەکانی نوسەر

دواتر 1 2 3 4 5 6 7 پێشتر

دواین هەواڵ

پرسی دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆن لە توركیا

‌هێژا دڵشاد

وتارەکانی نوسەر

سەرەتای کەوتنی ئەردۆغان لە ئامەد دەرکەوت!

سەرسامبون بە بۆردومانی توركیا!

كورد و مەراقی گەیشتن بە ئەمریكا

رەهەندەكانی پرسی ئابووری و پرسی پەنابەران لە توركیا

نوێترین

بازرگانی لە چین مۆدێلێکی نوێی جیهانی

متمانە

جەنگێکی تەواو نەکراوو ململانێیەکی گەورەتر لەجەنگ

زۆرترین بینراو

1

5 رۆژ پێش ئێستایاسای ٣،٥٪ چییە؟ پێوەرێکی تری تیۆری بۆ تێگەیشتن لەوەی بۆچی رژێمی کۆماری ئیسلامی ئێران نەرووخا؟

2

3 رۆژ پێش ئێستاشەڕی سیخوری ، مەترسیدارترین بابەتی ململانێی تەلئەڤیڤ و تارانە!

3

6 رۆژ پێش ئێستاسەرۆکی ئۆکرانیا: شه‌ڕه‌كه‌ی ئێران و ئیسرائیل كێشه‌ی گه‌وره‌ی بۆ ئۆكرانیا دروستكرد

4

1 رۆژ پێش ئێستامارکۆ ڕۆبیۆ: هەڕەشەی لەسێدارەدانی سکرتێری گشتیی ئاژانسی نێودەولەتیی وزەی ئەتۆمی قبوڵ ناکرێت

5

2 رۆژ پێش ئێستاماڵپەرێکی ئەمریكی؛ نوێنەری ترەمپ لەگەڵ مەزڵوم عەبدی و مەسرور بارزانی کۆدەبێتەوە

6

5 رۆژ پێش ئێستامەسرور بارزانی: دڵنیام قەیرانی مووچە بەرەو کۆتایی دەچێت