شیعە چۆن دەیەوێ هەژموون بکات بەسەر پێکهاتەکانی عێراقدا؟!
لەوەتەى عێراق لە ساڵی 1921 ەوە بوەتە کیانێکی سەربەخۆ، لەژێرسایەى ئینگلیزەکاندا دەوڵەتى ڕاگەیاندووە، لە عەرەبستانى سعودییەوە پادشایەکیان بۆ هێناوە، تا 2003 سوننەکان دەسەڵاتداربوون و شیعەکانیش کەمینەو کەمدەسەڵات و ڕەوێنراوو تۆقێنراوبوون، بەڵام لەپاش هاتنى ئەمریکا و هاوپەیمانەکانى بۆ عێراق، بە ناڕاستەوخۆ عێراقیان ڕادەستى شیعەکان کردوەو تا ئێستا زۆرینەى دەسەڵات لای شیعەکانە و سونەکانیش بونەتە کەمینە، ئەویش ئەوانەیان کە لەگەڵ دەسەڵاتدا وێکدێنەوە، ئەگینا سونەکانى دەرەوەى دەسەڵات جگە لە خەڵکێکی پەراگەندەو دەرکراو و ڕاوەدونراو هیچی تر نین، جگە لەوەش لەسەردەمى سەرهەڵدانى داعشیش دا ناوچە سونییەکانى وێرانکرد، لە موسڵ، تکریت و سامەڕادا جگە وێرانەیەک هیچ تریان لەدواى خۆیان جێنەهێشتووە، پرسیارەکە ئەوەیە؛ لە هەڵمەتى ئەمجارەى دورخستنەوەى محەمەد حەلبوسی لە ئەندامێتى ئەنجومەنى نوێنەران چی پەیامێکی لەپشتەوەیەو لەوێشەوە عێراق بەرەوکوێ ئاڕاستە دەکرێت؟
دادگاى فیدراڵی لەڕێگەى نامەیەکی واتساپەوە، لەنێو گەرمەى کۆبونەوەى ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق دا سەرۆکی ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق لەسەر داوای پەرلەمانتارێکی وازهێنراو بەناوى –لەیس دلێمی – سوننە مەزهەب و هاوڕێی خۆی لەکارەکەى دوورخستەوە، بەو پێیەى کە بە گزی و فێڵ لە پەرلەمان دەرکراوە، حەلبوسیش لەنێو کۆبونەوەکەدا دواى خوێندنەوەى نامەکە، ڕایگەیاندووە: دادگاى فیدراڵی لەبڕیارێکى نامۆدا مافی ئەندامێتى منى لەپەرلەمان سەندوەتەوە، هەرچەندە ئەم کارە پێچەوانەى دەستوورە لەگەڵ ئەوەشدا نازانم لەکوێوە چپاندویانە بەگوێیاندا، هەروەها ڕاشیگەیاندووە کە پەنا بۆ یاسا دەبات و لەو بابەتە بێدەنگ نابێت.
دواى بڕیارەکەى دادگا، -پارتى تەقەدوم- کە حەلبوسی سەرۆکایەتى دەکات لە پرۆسەى سیاسی کشایەوە، ئەم هەنگاوەش بە ئەگەرى پەکخستنى هەڵبژاردنی ئەنجومەنى پارێزگاکان لێکدراوەتەوە و هەندێکی دیکەش پێیان وایە حەلبوسی نایەوێت لە پەنجەرەوە بگەڕێتەوە، بەڵکو دەیەوێت لەڕێگەى هەڵبژاردنەکانەوە بەهێز و شکۆی خۆیەوە بگەڕێتەوە نێو پرۆسەى سیاسی و لە داهاتوشدا بەپۆزەوە بچێتەوە سەر کورسی سەرۆکی پەرلەمان، بەڵام هێشتا دیارنییە چەندە بەخت یاوەری دەبێت و لەیاری نێوان ئێران و ئەمریکادا ئەو هەلەى بۆ هەڵدەکەوێت.
خالد عەرداوی، پسپۆڕی یاسایی بە –الجزیرة- ى ڕاگەیاندووە ئەم کارە ناکۆکی زیاتر لە نێو پێکهاتەکانى عێراقدا دروستدەکات و ڕێگەش بۆ دەستێوەردانى دەرەکی ئاسانتر دەکات، بەپێى بۆچونەکانى ئەو شرۆڤەکارە جگە لەوەى بڕیارەکە یاساییە، بەڵام لێدانە لە پێگەى سونەکان و نەهێشتنى متمانەیانە لەنێو سونەکان و پێکهاتەکانى تری عێراق، بەتایبەتى لە سەروبەندی هەڵبژاردنى پارێزگاکاندا کە بڕیارە پێش لە کۆتایی ئەمساڵ و لەرۆژى 18/12/2023 ئەنجام بدرێت.
لەبەرامبەر ئەوەدا عەقیل ردێنى، وتەبێژى هاوپەیمانێتى نەسر کە حەیدەر عەبادی سەرۆک وەزیرانى پێشووى عێراق سەرۆکایەتى دەکات ڕایگەیاندووە، دادگاى باڵا بەرزترین دەسەڵاتى دادوەرییە لە عێراقدا، بڕیارەکانیشی کۆتایی پێهێنەر و پێویستە هەموو دەسەڵاتەکانى تر جێبەجێی بکەن، لەدرێژەى وتەکانیدا گوتویەتى: لەڕێگەى یاساوە عێراق لە لە کێشە سیاسی و ئابورییەکان دوردەخرێنەوە، بۆیە پێویستە هەمووان پێوەى پابەندبن.
عەلی نەجدییە توێژەری سیاسی و نزیک لە محەمەد حەلبوسیش ڕایگەیاندووە، ئەم هێرشە لەناکاوە بۆسەر سەرۆکی پەرلەمان و حیزبی تەقەدوم ترسان بووە لەو جەماوەرە زۆرەى سونەکان لە بەغداد بەتایبەتى لەداوى کشانەوەى سەدر لە پرۆسەى سیاسی و ئەو بۆشاییەش سونەکان پڕیان دەکردەوە، بۆیە بەخێرایی و پێش لە ئەنجامدانى پرۆسەى هەڵبژاردنى پارێزگاکان ئەنجامیان داوە.
هەندێک لە شارەزایان باس لەوەش دەکەن پڕکردنەوەى شوێنى حەلبوسی، لەنێو پێکهاتەى سونەکان، یان لەدەرەوەى ئەوان، مایەى ناکۆکییەو پێناچێت هەروا بە ئاسانى تێپەڕبکات، ئەوە لەکاتێکدا پێگەى سەرۆکایەتى پەرلەمان پشکی سونەکانى عێراقە.
لە لایەکی تریشەوە بەشێک لە شرۆڤەکاران باوەڕیان وایە، هەڵوەشاندنەوەی ئەندامێتی (محەمەد حەلبوسی) لەئەنجومەنى نوێنەرانی عێراق، بڕیاری ئێرانە و دادگای باڵای فیدراڵی عێراق تەنها بڕیارەکەی ڕاگەیاندووە.
بەمەش یەکەم هەنگاوی ئاسانکاری بۆ ئەمریکا نراوە بۆ هەڵوەشاندنەوە و خستنی حکومەتەکەی سودانی و گەڕاندنەوەی سوننەی میانڕەوی بەناو لیبراڵە بۆ دەسەڵات.
بە پێچەوانەى ئەم بۆچونەشەوە بەشێکی دی بە لێدان لەهەژمونی ئەمریکا لەناوچەکە و دەستگرتنی ئێران بەعێراقەوە وێناى دەکەن، بەو پێیەی تەنها ناوچەیە کە ئێران هێشتا هەژمونی تێدا ماوە بەتایبەتر دوای داپچڕاندنی جوگرافی ئێران لە سوریا و لوبنان کۆی ئەمانە هۆکاری ڕاستەقینەی ئەو دورخستنەوەیەن.
لە لایەکی تریشەوە، گوتەبێژی پارتی دیموکراتی کوردستان لەبارەی دواپێشهاتەکانی دۆخی سیاسی عێراقەوە راگەیێندراوێکی بڵاوکردەوەتەوە و دەڵێت: ئاڵۆزییەکان زیاتر و قووڵتر دەکاتەوە، ئەمە لەکاتێکدا چاوەڕوانییەکان ئەوەبوون ئەو ئاڵۆزیی و کێشانەى کە هەن چارەسەر بکرێن نەک بابەتى زیاتریان لەسەر کەڵەکە بکرێت بەجۆرێک کە ئاشتى کۆمەڵایەتى و سەقامگیرى دەخاتە مەترسییەوە".
هەروەها ،هۆشیار زێباری، ئەندامی مەکتەبی سیاسی پارتیش ره‌خنه له بڕیاره‌كانی دادگای فیڕداڵی عێراق ده‌گرێت و ده‌ڵێت، دادگای فیدڕاڵی نادەستورییە و "بڕیارەکانی بە سیاسی دەکات بۆ یەکلاکردنەوەی پاکتاوی سیاسی ناوخۆیی".
ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق لە 329 ئەندام پێکهاتووەو لەو ژمارەیەش تەنها 37 ئەندامیان سەر بە حیزبەکەى حەلوبسی سوننە مەزهەبن و زۆرینەشی شیعەکانى عێراق پێکیانهێناوە کە لە ئێرانەوە نزیکن، حەلبوسی پێشتر پارێزگاری ئەنبار بوەو لە ساڵی 2018 بۆیەکەمجار بوەتە سەرۆکی پەرلەمان و لە هەڵبژاردنى 2021 یش دا بۆ دووەمجار بەسەرۆکی ئەنجومەنى نوێنەران هەڵبژێردراوەتەوە و لە رۆژى سێ شەممە 14/11/2023 بەبڕیارێکی دادگاى فیدراڵی بە تاوانى گزى و وازهێنانى پەرلەمانتارێکى سوننە مەزهەب پۆستەکەى لێسەنراوەتەوە.