پرسی ئەتۆمی کۆماری ئیسلامی  لە ئیستەدا بابەتێکی رۆژەڤە و بەردەوام لە لایەن  میدیاکانەوە گەرمتر دەبێت. سەبارەت بە پرسی ئەتۆمی هندێک باس و بابەتی لاوەکی هەیە کە راستەوخۆ بە دوور لە چاوی کامێراکان، کاریگەری و شوێندانەری لە سەر ئەو بابەتە هەیە. درووستکردنی چەکی ئەتۆمی لەم سەردەمەدا بۆ دەسەڵاتێکی وەکوو کۆماری ئیسلامی، بارودۆخ و بەرپرسایەتییەکی نوێ و ئاڵۆز لە داهاتوودا پێکدێنێ کە لە راستییدا کۆماری ئیسلامی پێش لەوەی دەستی بەو چەکەدا بگات بێگوومان تاووتوێی ئەو بابەتانەی کردووە هەر بۆیە ئەوەیکە هەتا ئیستە بە نەهێنی ماوەتەوە و بووە بە هۆی ترس و دڵەراوکێی ناوخۆ و دنیای دەرەوە بە راستی  کاریگەری راستەوخۆی لە سەر درووستکردنی ئەو چەکە ماڵوێرانکەرە هەیە کە بە  ریز لە چەن خاڵدا
ئاماژەی پێدەکرێ. 

ــ پرسی ئابووری؛  

ئابووری کۆماری ئیسلامی بەر لە دەستپێراگەیشتنی بە چەکی ئەتۆمی بە راستی ئابوورییەکی داتەپیوە هەر بۆیە دوای درووستکردنی ئەو چەکە تێچووی ژیانی سیاسی کۆماری ئیسلامی لە ئیستا زیاتر دەبێت کە ئاکامەکەی  قەیران و کارەساتی مرۆیی دەبێت بۆ خەڵکی ئێران. گەمارۆ ئابوورییەکان و لە هەمووی گرنگتر وشکەساڵی و بێ ئاوی تەنگی بە ژیانی خەڵکی و تەنانەت دەوڵەت هەڵچنیوە. ئاسایشی سیاسی کاریگەری راستەوخۆی لە سەر سەقامگیری و گەشەی ئابووری هەیە هەر بۆیە هەتا سەقامگیری و ئاسایشی سیاسی لە مەترسییدا بێت پرسی ئابووری شپرزتر دەبێت. 

ــ دژایەتی ناوخۆ:

بەرەیەکی بەرینی چاکسازیخواز و جودابیر لە ناوخۆدا هەم بە چری هۆگر و داژداری رۆژئاوان و هەم خوازیاری رێکەوتنی  رەهان لە گەل ئاژانسی وزەدا. کاریگەری ئەو بەرەیە لە ئاستێکدایە کە رێبەری کۆماری ئیسلامی لە دواین قسەکانییدا هۆشداری ئەداتە دوژمنانی ناوخۆ سەبارەت بە هەر رێکەوتنێکی نەهێنی و سەرەرۆیانە لە گەل ئەمریکادا. گەرچی هەڵوێستی ریفۆرمخوازەکانی ناوخۆ بە شێوازی میدیایی درز ناکاتە دەرەوە و بە رواڵەت لە گەل پاوانخوازان رێکەوتوون بەڵام بە هۆی راپەرین و شۆرشەکەی میرحوسەین مووسەوی لە ساڵی 2009 دا متمانەی تەواویان بەو رەوتەش نەماوە. لە حاڵی حازریشدا چاکسازییخوازانی ناوخۆ گەورەترین  رەخنەگر و سەرزەنشتکاری پرسی ئەتۆمین. 

ــ پرسی رەوایی:

ئایا درووستکردنی چەکی ئەتۆمی مافی رەوای کۆماری ئیسلامییە و لە ئاستی ناوچەیی و نێودەوڵەتییدا پەسەندی ئەکەن یا نە؟ باسێکە پێویست بە شرۆڤە ناکات و تەنانەت روسیاش سەبارەت بە پرسی ئەتۆمی مەترسی ئەوەی هەیە کە ئەگەر رۆژێک کۆماری ئیسلامی ببێتە خاوەن چەکی ئەتۆمی تەنانەت حەساب بۆ روسیاش ناکات و  لە ئاکامدا کۆماری ئیسلامی دەبێتە خاوەن قسە و بریاری سەربەخۆی سیاسی. 

لە لایەکی دیکەوە بوون بە خاوەن چەکی ئەتۆمی لەم چاخ و سەردەمەدا رەوایی و هێزی بەرهەڵستکاری ناداتە هیچ وڵاتێک. پاکستان وەک وڵاتێکی ئیسلامی خاوەن چەکی ئەتۆمییە لە حاڵێکدا لە ناوخۆدا رووبەرووی قەیرانی رەوایی  بۆتەوە و پێدەچێ لە داهوتوودا بەرەو دابەشبوون و ئاڵۆزی بروات.

سەرئەنجام:

دیارە ئەمجارە ئیرادەی جیهانی سەبارەت بە پرسی ئەتۆمی کۆماری ئیسلامی زۆر جیدییە و  هەروەها ئیسرایل وەک پێشەکی و دەسپێکی شەر لە دژی کۆماری ئیسلامی هێرشەکانی بۆ سەر حووسییەکان، حیزبوڵا، غەزە و دیمەشق چڕ کردۆتەوە. ئەمریکا هێزێکی زۆری ئاسمانی بەو هەموو تێچووەوە رەوانەی ناوچەکە کردووە. 

ستراتیژی کۆماری ئیسلامی " نە شەر دەکەین نە ئاشتی" ، "پاشەکشەی قارەمانانە " و "وتووێژی ناراستەوخۆ و نەهێنی " وڵامدەری پەیامەکانی ئەمریکا و ئیسرایل نیە و لاریجانی وەک سەرۆک پارلەمانی کۆماری ئیسلامی لە وتووێژێکدا رایگەیاند کە ئەگەر هێرش بکرێتە سەرمان ئەوا ئێمەش هەنگاو بۆ درووستکردنی چەکی ئەتۆمی هەڵدەگرین و هەتا ئیستەش لە سەر قسەی خۆیان بۆ وتوێژی ناراستەوخۆ، سوورن.

دیارە کە بریاری ئەمجارە یەکلاکەرەوەیە و لە قۆناخی یەکەمدا پرسی ئەتۆمی یەکلایی دەکرێتەوە و هەروەها کۆماری ئیسلامی بە هۆکارگەلی زۆرەوە توانایی وڵامدانەوەی هێرشەکانی نیە و لە ئاکامدا مەجبوور دەبێ  رێکەوتن بکات. کۆماری ئیسلامی ئامادەی وتووێژی نەهێنییە بەڵام دنیای رۆژئاوا دیپلۆماسی شاراوە پەسەند ناکەن. لە ئیستەدا رۆڵی روسیا وەک نێوبژیوان کاراتر دەبێتەوە.