زنجیرەی هەشتەم و کۆتایی

پلان وپڕاکتیکی وزەبەخشین بەم بوارانەی کە داهاتووی کۆمەڵگە دیاری دەکەن هێجگار گرنگە وڕۆڵی لەسەر ڕەوتی داهاتووی کۆمەڵگە هەیە وهەروەها لەسەردیاریکردنی چارەنووسی تاکەکانیشی دەبێت.

با لە نموونەی (وەرزش)ەوە دەست پێ بکەین، وەرزش (شوێن) و(بەش)ێکی گرنگی هەیە لە کۆمەڵگەی مۆدێرندا، لەگەڵ ئەوەشدا لە کولتوری نەریتی ئێمەدا بەکەم تەماشا دەکرێت.

لە کولتوری ئەمڕۆیدا کارێکی زۆر لەسەر (ژنان - ئافرەتان) (بۆ نموونە، ڕەگەز) ونیگەرانییەکانی گەنجان (بۆ نموونە، سندوقەکانی گەنجان) دەکرێت، لەگەڵ ئەوەشدا ئەم بابەتانە لە (کۆمەڵگە نەریتی)یەکاندا بە هەرێمی کوردستانیشەوە کەم بەهایان پێدەدرێت.

(ڕێکخراوە کۆمەڵایەتییەکان) لە کۆمەڵگەی ئەمڕۆیدا چالاکن، هەروەها ئەوانەی (مشوری تەندروست)یان هەیەو وکاردەکەن نەخۆشیەکان بۆنمونە (شەکرە) لە رێگەی چاڵاکی جەستەییەوە کەم بکەنەوە لە زیاد بووندان.

لە هەرێمی کوردستاندا پرسی تەندروستی بووە بە پرسی بەدەستهێنانی زۆرترین پارە لە خەڵکەکە، جگە لە (خانەی بەساڵاجووان) کە لەزۆرترین حاڵەتدا (باوک و دایک)ە بەکەرامەتەکانی لێن ئەوانەی خاوەنی نەفسییەتی بەرزن و بۆ پارووە نانێک سەر نەوی ناکەن، کە تەنانەت لە دراما ئاست نزم و گاڵتەجارییەکانیشماندا شوێنی گونجاویان پێنادرێت، لە هەرێمی کوردستان هیچ چالاکیەک بۆ بەساڵاچووان نییە، وەک یاریگاکانی تۆپی پێ.

هەرزەکارانی بێکار وبێدەسەڵات لە هەرێمی کوردستان بە دوای کار وماڵێکدا بەسەر پشتی شەپۆلەکاندا لە نیشتیمانێکی دیکە دەگەڕێن.

کاتێک تاکی مرۆڤ بەهای کۆمەڵگەکەی خۆی دەناسێت گروپە گەورەو بچوکەکانیش بەهاکان دەناسن و کاری بۆ دەکەن ڕێکخراوەکانیش بە هەمان شێوە دەیناسن وکاری بۆ دەکەن.

ئەمڕۆ بەهای دیوەخان لە پێش بەهای نیشتیمانە، سێکس لە پێش ئازایەتی و پچرینی پارچەیەک لەنیشتیمان لەپێش بەخشین و پێدانییەتی.

خەمی بەرژەوەندی دواکەوتووانەی بەشی زۆری تاک لە هەرێمی کوردستان- سێکس، پارە، خواردن و خواردنەوە - نەک کەرامەتی داهاتوو و تەندروستی کۆمەڵگە بووە بەکەلتورو چالاکی و جوانمێری.

داراییەکی سەرسوڕهێنەر بۆ کاری بێهەیبەت دەچێت، توانایەکی مرۆیی زۆر بەدوای حەزی حەیوانیدا دەگەڕێت، ڕاهێڵەی بەهێزی هێنان وبردنی پارە لەم وەڵاتەدا بۆ ئامانجی تاکێکی خەرق بووی ناو خەریزەی حەیوانی دەچێت.

ئەوەنەی بەخشیتان بۆ دروستکردنی مۆدیل بیدەن بۆ دروستکردنی سەرکردەی پیشەیی، دەبینین، ئێڕە بەهەشتیکە لەزۆر ڕوەوە، مرۆڤ چێژی لێدەبینێت، وەڵاتێک کە هەموان لێیان ستاندو خزمەت نەکرا، شوێنی چێژی تێدا نامێنێت، ئەوسا تاکەکان چێژ تەنها لەو شوێنەدا دەدۆزنەوە کە لەسێکس بە مانا بچوکەکەی دا دەبینن.
دەنا بۆچی ئەم بەهەدەردانە...

ئەگەرنا، دارایی کلیلی توانای درێژخایەنە. ئەم پارەیە بە تایبەتی پێویستە بۆ دەستپێشخەرییەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی خەرج بکرێت نەک بۆ بابەتەکانی کە لە دێڕەکانی پێشتر باسمکرد، یان بۆ عەشیرەت وسیاسەتمەدارو بەرپرسە گەندەڵەکان.

داهاتووی کۆمەڵگەی مەدەنی و پیشەیی بۆ داهاتووی کۆمەڵگە گرینگە،پێویستە پشتگیری لەو گروپە کۆمەڵایەتی و مەدەنیانە بکەن کە ژینگە، تەندروستی، پەروەردەو وەرزش یان چالاکییە بەردەوامەکانی تری کارکردن بەرەوپێش دەبەن.

چالاکییەکان ئەوەندە باون کە دەکرێت سەپۆرت بکرێن،جگە لە کەنالە تەقلیدیەکانی سەپۆرتکردن دەشێت لەناو سەرۆک عشیرەت وبازرگان وهەروەها تایپەکانی دیکەی پارەداراندا سەپۆرت بکرێن وناوی ئەوانەیش کە سەپۆرتیان دەکەن بەگەورەیی دیار بێت، با دەرفەتی خۆدەرخستن وخۆ دانەپێش لەبواری چالاکییەکاندا بۆ سەپۆرتکارەکان برەخسێت.
پێشبڕکییەکە بکەویتە بواری سەپۆرت کردنی کارەکان کە خزمەتی داهاتوومان دەکات.

گرنگە کار لەسەر هەردوو بواری تەندروستی جەستەیی ودەروونی بکرێت. پارەی زیاتر بە واتای دەرفەتی زیاترە بۆ دامەزراندنی ئەو کەسانەی کە بەهرەی بەهێزکردنی ڕێکخراوەیییان هەیە، ئەمەش وا دەکات هاوبەشان دڵخۆش بن وپاڵنەریان هەبێت بۆ بەردەوامبوون لە پەرەپێدانی چاڵاکییەکاندا.

زۆرێک لە ڕێکخراوەکان بۆ هاوکاریکردن وبەرزکردنەوەی ئەو پیشەیە یان بوارەی چالاکییە کە ناوی لێنراوە پێکدەهێنرێن.

ڕێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی، پیشەیی وکۆمەڵایەتی، یان هەر دیسیپلینێکی تر ئامانجی تاڕادەیەکی زۆر پەروەردەیی وزانیارییە، وەبەرهێنانی مرۆیی وپەرەپێدانی بەها نوێیەکان وئامادەکردنی خەڵکە بۆ ئەوەی لەگەڵ ڕووخساری کۆمەڵگای نوێدا بگونجێن، کۆمەڵگەیەک کە لە ڕووی ژمارەی دانیشتووان وداخوازییەکانەوە بەرەو فراوانبوون دەچێت.

ئەم دیسیپلینانە کاریگەرییان هەیە بەهۆی ئەرکە بەردەوام ودیارەکانیانەوە، کە بریتین لە بەرهەمهێنانی گۆڤاری پیشەیی، پەروەردەکردنی باشی پیشەیی، زیادکردنی هۆشیاری گشتی ودرووستکردنی خەڵات.

ئەوان یارمەتیدەرن لە پێناسەکردن ودامەزراندنی ستانداردەکان بۆ دۆمەینەکانیان لە ڕێگەی کارەکانیانەوە، وهاندەری ئاستی بەرزی باشی دەبن لە ڕێگەی خەڵات وجۆرەکانی تری ناساندن.

بەگوێرەی ئەو ئامارانەی لە سەرەتای ساڵی 2023 لەلایەن ڕێکخراوە ناحکومییەکانەوە دەرچووە، لە هەرێمی کوردستان 4 هەزار و 737 گروپی کۆمەڵگەی مەدەنی تۆمارکراون.
لە نێویاندا 3967 کورد و587 عێراقی یان بیانی هەیە. هاوکات ١٨٠ تۆڕی ڕێکخراوەیی تۆمارکران.

تۆمارکردن وبەدواداچوونی ڕێکخراوەکان لەم ساڵانەی دواییدا زیاتر شلۆق بووە. ئێستا چالاکییەکانیان زیاتر ستراکتۆر کراوە، تەنانەت بۆیەکەمجار داتابەیسێکیشیان دروست کردووە.

بەپێی داتابەیسەکە، 54%ی ئەو 4737 ڕێکخراوە ناحکومییەی کە لە هەرێمی کوردستان کاردەکەن، 54%یان لە هەولێر، 26% لە سلێمانی، 12% لە دهۆک، 2% لە هەڵەبجە، و1% لە ناوچە کوردستانییەکانی… موسڵ و خانەقین و دیالە و سەڵاحەدین. کەرکوک 5%ی دانیشتووانی دامەزراندووە"().

کاتی خۆی لەساڵی ١٩٩٢ (یەکێتی نوسەرانی کوردستان)مان لە قەڵادزە دامەزراندبوو، ڕۆژێک نوسراوی فەرمی لایەنێکی سیاسیمان بەدەست گەیشت داوای دامەزراندنی نوسەرێکی دەکرد لە بارەگای یەکێتییەکە، لە بیرمە چەندە ویستمان بۆیان روون بکاتەوە نوسەر شیانی کەسییە و دانامەزرێت سودی نەبوو، ماوەیەک بەرێزەکە لامان بوو،
ئەندامێتی لە ڕێکخراوێکی پیشەیی پەیوەندیداردا یەکێکە لەو تایبەتمەندیانەی کە پیشەیەک لە دامەزراندنێکی ئاسایی جیادەکاتەوە.

تایبەتمەندییەکی گرنگە کە کەسێکی پیشەیی جیا دەکاتەوە. پێویستە هەموو پیشەگەرەکان ئەندامی ڕێکخراوی پیشەیی خۆیان بن.

گرنگە پێشکەوتنی پیشەکەی مرۆڤی پیشەوەر بەرەوپێش ببات وبوون بە ئەندام لە ڕێکخراوێکی پیشەیی لەسەربنەمای شارەزایی نەک دامەزراندن و جێبۆکردنەوە بێت.
بەشداریکردن لە ڕێکخراوێکی پیشەیی ڕێگە بە تاک دەدات تۆڕێک لەگەڵ پیشەییەکانی دیکە لە بواری بازرگانی وپراکتیکدا دروست بکات.

دروستکردنی پەیوەندی لەگەڵ ئەو کەسانەی کە بەرژەوەندی هاوشێوەیان هەیە یارمەتیدەرە بۆ ئەوەی هێما بۆ ئەوە بکەین کە بۆچی مرۆڤ ئەم پیشەیەی هەڵبژاردووە.
ڕێگە بە پیشەگەرە تازەکانیش دەدات تۆڕێک لەگەڵ کەسانی بەساڵاچووی بوارەکەیان فێربن.

بەشداریکردن لە کۆمەڵەیەکی پیشەیی زۆر گرنگە بۆ بەردەوام بوون لە نوێترین زانیاری وپراکتیکەکان لەسەر ئاستی ناوخۆیی وناوچەیی وجیهانی.

یارمەتی پیشەگەرەکە دەدات لە بەردەوام بوون لەسەر تەحەددیات وئەگەرەکان، هەروەها یارمەتی ئەو ئەندامە دەدات کە چالاک دەبێت لە گەشەکردنی کەسیدا ().
زۆرێک لە ڕێکخراوە پیشەییەکان خوێندنی بەردەوام وسیمینار ووانە وهەروەها دەرفەتی فێربوونی دیکە پێشکەش دەکەن. دەرفەتی گەشەپێدانی پیشەیی لەبەردەستی بەشداربووانی چالاکدا دەبێت. کارکردن لەگەڵ تاکەکانی دەرەوەی کۆمپانیای خۆی وکاری خۆبەخشی یارمەتی مرۆڤ دەدات پەرە بە سیفەتەکانی سەرکردایەتی بدات.
دەرفەتی هاوکاری لەگەڵ کۆمەڵگە بۆ باشترکردنی کۆمەڵگە وئابووری ناوخۆیی دەبێت.

دەرفەتەکان دەبێت بۆ باشترکردنی ڕاستەقینە لە بارودۆخی مرۆڤدا لە ڕێگەی دەستپێشخەرییەکانەوە کە ڕێکخراوە پیشەییەکان ڕەنگە وەک بەشێک لە خزمەتگوزاری کۆمەڵایەتی خۆی ئەنجامی بدات.

چالاکییەکان هەن کە پێویستیان بە توانای زانیاری پێدانی گشتی وبەرکەوتنی پیشەیی دەبێت، کە یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێشخستنی پیشەی مرۆڤ لە ڕێگەی پەیوەندیکردن لەگەڵ پیشەکانی دیکە و سەرکردە ناوخۆییەکانی ناوچەکە.

بەشداری ئەندامان یارمەتی پیشەکە دەدات، ئەندامان لە بەرامبەردا پاداشت دەکرێن بە شتگەلێکی وەک ڕەزامەندی کەسی، گەشەکردنی پیشەیی، وپەرەپێدانی سیڤییەکی باشتر.

ڕێکخراوی پیشەیی یارمەتیدەر دەبێت بۆ پێناسەکردنی ئەرکە پیشەییەکانی زیاتر وپراکتیزە ئەخلاقییەکان.

کە وەک ناوەندێکی سەرەکی بۆ حوکمڕانی، پەروەردە، دووبارە دروستکردنەوە، تۆڕکردن وخزمەتگوزاری کاردەکات.

بەشداریکردن لە کۆمەڵەیەکی پیشەیی ئەگەر وئەزموون دەبەخشێت کە ڕەنگە خولیای مرۆڤ بۆ هونەری دیزاینی ناوەوە بوروژێنێتەوە.

ڕەنگە ئەو بەریەککەوتنە هەم ئیلهامبەخش بێت وهەم ڕۆشنگەریش بێت. ئەندامبوون لە ڕێکخراوێکی پیشەیی پەیوەندییەکی سوودبەخشە بۆ هەردوولا لە نێوان ڕێکخراوەکە وتاکدا ().
کۆتایی..