نۆژەنکردنەوەکانی سەرۆک دۆناڵد ترەمپ و هاری ترومان دوو نموونەی بەرچاوی پڕۆژەکانی ئاوەدانکردنەوەی کۆشکی سپین کە سەرنج و ڕەخنەی بەرچاویان بەدەستهێناوە. لە کاتێکدا هەردوو پڕۆژەکە لێکۆڵینەوەی گشتییان بۆ خۆیان ڕاکێشا، بەڵام جیاوازی لە ڕوانگە و مەودا و چوارچێوەی مێژووییدا سەرنجڕاکێشە.
ئاوەدانکردنەوەی ترومان (١٩٤٨-١٩٥٢)
نۆژەنکردنەوەی هاری ترومان ئاوەدانکردنەوەی هەمەلایەنەی ناوەوەی کۆشکی سپی بوو، کە دەیان ساڵە لە دۆخێکی خراپدا بوو. پڕۆژەکە بریتی بوو لە نوێکردنەوەی ناوەوەی بیناکە و دانانی چوارچێوەیەکی پۆڵا و دووبارە دروستکردنەوەی بناغەکە بۆ دڵنیابوون لە سەقامگیری و سەلامەتی بیناکە. نۆژەنکردنەوەی ترومان بەهۆی لاوازییە پێکهاتەییەکانی بیناکە کە بووبووە مەترسی بۆ سەرنشینەکانی، پێویست بوو. نۆژەنکردنەوەکە بە وردی لەبەرچاوگرتنی گرنگی مێژوویی کۆشکی سپی ئەنجامدرا و تاڕادەیەکی زۆر بەهۆی پێویستییەوە بوو نەک بە ئارەزووی کەسی.
پڕۆژەی هۆڵی ئاهەنگەکانی ترەمپ
لەبەرامبەردا پڕۆژەی نۆژەنکردنەوەی ترەمپ لە دەوری دروستکردنی هۆڵێکی نوێی ئاهەنگگێڕانە لە باڵی ڕۆژهەڵات، کە ڕەخنەی زۆری لێ گیراوە سەبارەت بە یەکپارچەیی مێژوویی و قەبارە و نەبوونی شەفافیەت. پرۆژەکە بریتییە لە ڕووخاندنی تەواوی باڵی ڕۆژهەڵات و دووبارە ئاوەدانکردنەوەی بۆ ئەوەی هۆڵی ئاهەنگەکە لەخۆبگرێت، کە بەپێی زانیارییەکان هەزار کەسی تێدا دانیشتووە. پڕۆژەکەی ترەمپ بەهۆی ئیسرافییەوە ڕەخنەی زۆری لێگیرا و ئەوەی کە لەلایەن بەخشەرە تایبەتەکانەوە پارەی بۆ دابین دەکرێت، نیگەرانییەکانی لەبارەی کاریگەریی پارە لە سیاسەتدا دروستکردووە.
جیاوازییە سەرەکییەکان
جیاوازی نێوان ئەو دوو پڕۆژەیە لە چەند بوارێکدا دیارە: ١.
• مەودا و ئامانج: نۆژەنکردنەوەی ترومان ئاوەدانکردنەوەیەکی هەمەلایەنە بوو بە ئامانجی پاراستنی یەکپارچەیی پێکهاتەیی کۆشکی سپی، لەکاتێکدا پڕۆژەکەی ترەمپ لەسەر دروستکردنی هۆڵێکی نوێی ئاهەنگگێڕانە بۆ مەبەستی کات بەسەربردن.
• کۆنتێکستی مێژوویی: نۆژەنکردنەوەی ترومان لە دوای جەنگی جیهانی دووەم ئەنجامدرا، کاتێک کۆشکی سپی پێویستییەکی زۆری بە چاککردنەوە هەبوو. لە بەرامبەردا پڕۆژەکەی ترەمپ لە قۆناغێکی ئاشتی و خۆشگوزەرانی ڕێژەییدا بەڕێوەدەچێت.
• ڕێبازی پاراستن: نۆژەنکردنەوەی ترومان بە وردی لەبەرچاوگرتنی گرنگی مێژوویی کۆشکی سپی ئەنجامدراوە، لەکاتێکدا پرۆژەکەی ترەمپ ڕەخنەی زۆری لێگیراوە بەهۆی کاریگەرییە ئەگەرییەکانی لەسەر یەکپارچەیی مێژوویی بیناکە.
• پارەدان: نۆژەنکردنەوەی ترومان لەلایەن حکومەتەوە پارەی بۆ دابینکراوە، لەکاتێکدا پڕۆژەکەی ترەمپ لەلایەن خێرخوازانی تایبەتەوە پارەدار دەکرێت، ئەمەش نیگەرانییەکانی لەبارەی کاریگەریی پارە لە سیاسەتدا دروستکردووە.
ئەنجام
لە کۆتاییدا، لە کاتێکدا هەردوو پڕۆژەکە لێکۆڵینەوە و ڕەخنەی گشتییان بۆ خۆیان ڕاکێشا، بەڵام جیاوازی لە ڕوانگە و مەودا و چوارچێوەی مێژووییدا دەگێڕێتەوە. نۆژەنکردنەوەی ترومان پڕۆژەیەکی پێویست بوو کە سەقامگیری و سەلامەتی کۆشکی سپی مسۆگەر کرد، لە کاتێکدا پڕۆژەکەی ترەمپ ڕەخنەی زۆری لێگیرا بەهۆی ئیسرافی و کاریگەرییە ئەگەرییەکانی لەسەر یەکپارچەیی مێژوویی بیناکە. لەگەڵ بەردەوامبوونی پەرەسەندن و گونجاندنی کۆشکی سپی لەگەڵ پێداویستییەکانی نیشتەجێبووانی، زۆر گرنگە گرنگی مێژوویی بیناکە و کاریگەرییە ئەگەرییەکانی هەر نۆژەنکردنەوەیەک لەسەر یەکپارچەیی بیناکە لەبەرچاو بگیرێت.