سەرهەڵدانی دەوڵەتی ئیسلامی (داعش) لە سەرەتای ساڵانی 2010دا بووە هۆی ناسەقامگیری و ململانێی بەرچاو لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەت لە عێراق و سوریا. هەرێمی كوردستان بووە بەرەیەكی چارەنووسساز لە شەڕی داعشدا. لەگەڵ پێشكەوتنی داعش، زۆرێك لە وڵاتان بەهۆی نیگەرانییە ئەمنییەكانەوە، ئەركی دیپلۆماسی و كارمەندەكانیان لە لەهەرێمی كوردستان كێشایەوە. لە نێوەدا، چین هەنگاوێكی دیپلۆماسی بەرچاوی بە كردنەوەی كونسوڵخانە لە هەرێمی كوردستان ئەنجامدا،بڕیارەكەی چین بۆ كردنەوەی كونسوڵخانە لە هەرێمی كوردستان لە سەردەمی بەرزبوونەوەی ململانێ و نادڵنیایی، ئاماژەیەكی ستراتیژی و پەیامدار بوو. ئەم هەنگاوە ئامانجی گەیاندنی پەیامی هاوپشتی و پشتیوانی بوو بۆ دەسەڵات و گەلی كورد. چین بە پاراستن و تەنانەت فراوانكردنی ئامادەیی دیپلۆماسی خۆی، خۆی وەك "هاوڕێى تەنگانە - دۆست لە كێشەدا "، جێگیر كرد، وڵاتێك كە ئامادەیە لە كاتی قەیرانەكاندا بەشداری بكات و هاوكاریت بكات. ئەمەش پێچەوانەی كردەوەی زۆرێك لە گەلانی ڕۆژئاوا بوو كە سەلامەتی كارمەندەكانیان بە كشانەوەی نوێنەرایەتییە دیپلۆماسییەكانیان لە پێشینەدا بوو.
فەلسەفەی دیپلۆماسی چین

چین بەپێچەوانەی هەندێك وڵاتی ڕۆژئاواییەوە جەخت لەسەر دەستوەرنەدان لە كاروباری ناوخۆی دەوڵەتانی دیكە دەكاتەوە و بەشداری دیپلۆماسی و ئابووری لەبری دەستێوەردانی سەربازی بەرەوپێش دەبات. ئەم ڕێبازە لەگەڵ بنەما فراوانەكانی سیاسەتی دەرەوەی چین هاوتەریبە، كە جەخت لەسەر ڕێزگرتنی یەكتر و دەستوەرنەدان وهاوكاری دەكاتەوە،چین سەرەڕای ئەوەی دەوڵەتێكی خاوەن چەكی ئەتۆمییە، بەردەوام بانگەشە بۆ چارەسەركردنی ئاشتیانەی ململانێكان كردووە و جەختی لە گرنگی دیپلۆماسی و وتووێژ كردووەتەوە. ئەم هە ڵوێستە لە پەیوەندییە كانی لەگەڵ هەڕێمی كوردستان وڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی فراوانتردا دیاربووە ، كە چین هە وڵیدا پەیوەندی ئابووری و دیپلۆماسی دروست بكات بەبێ ئەوەی لە ململانێ ئاڵۆزە وزۆرجار توندوتیژانەی ناوچەكەتێكەوتوو بێت.

كاریگەرییەكانی
كونسوڵخانەی چین لە هەرێمی كوردستان

هەرێمی كوردستان دەوڵەمەندە بە سامانی سروشتی بەتایبەتی نەوت. چین بە دامەزراندنی كونسوڵخانەیەك ئاماژەی بە ئارەزووی خۆی كرد بۆ قووڵكردنەوەی پەیوەندییە ئابوورییەكان و دەستەبەركردنی دەستڕاگەیشتن بەم سەرچاوانە. ئەم هەنگاوە هاوتەریبە لەگەڵ ستراتیژی فراوانتری چین بۆ دەستەبەركردنی دابینكردنی وزە بۆ سووتەمەنی ئابوورییەكەی كە بە خێرایی گەشە دەكات
بوونی چین لە هەرێمی كوردستانیش ئامانجی زیادكردنی كاریگەری سیاسی خۆی بوو لە عێراق و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست. چین بە پشتیوانیكردنی دەسەڵاتە كوردییەكان لە قۆناغێكی تەحەددا، خۆی وەك هاوبەشێكی متمانەپێكراو جێگیر كرد، بە ئەگەرێكی زۆرەوە لە دانوستانە دیپلۆماسی و ئابوورییەكانی داهاتوودا كاریگەریی زياترى دەبێت.

 جیاوازی نێوان بڕیاری چین بۆ كردنەوەی كونسوڵخانە و كشانەوەی نوێنەرایەتییە دیپلۆماسییەكانی ڕۆژئاوا تیشكی خستە سەر ڕێبازە جیاوازەكان بۆ پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكان و ناوچە جێناكۆكەكان. لە كاتێكدا وڵاتانی ڕۆژئاوایی زۆرجار وەڵامە ئەمنییەكان و سەربازییەكان لە پێشینەی كارەكانیان دادەنێن، چین جەختی لە دیپلۆماسی و بەشداریكردنی ئابووری كردەوە،كردنەوەی كونسوڵخانەی چین لە هەرێمی كوردستان لە كاتی شەڕی داعش هەنگاوێكی ستراتیژی بوو كە وێنەی خۆی وەك ئەكتەرێكی جیهانیی ئاشتیخواز و پشتیوان بەهێزتر كرد. چین بە پێگەی خۆی وەك " هاوڕێى تەنگانە " نەك هەر پەیوەندییە ئابووری و سیاسییەكانی لەگەڵ ناوچەكە بەهێزتر كرد بەڵكو فەلسەفەی دیپلۆماسی خۆی لە دەستوەرنەدان و بەشداریكردنی ئاشتیانە پیشان دا. ئەم ڕێبازە بە پێچەوانەی كردەوەكانی زۆرێك لە وڵاتانی ڕۆژئاوا بوو، كە تیشك دەخاتە سەر جیاوازییەكانی چۆنیەتی بەڕێوەچوونی چین و ڕۆژئاوا لە ئاستەنگە نێودەوڵەتییە ئاڵۆزەكاندا.

هەپی ستی چین لە هەولێر

ڕۆژەی هەپی ستی چین كە بە بەهای 5ملیار دۆلار و لەسەر ڕووبەری دوو هەزار دۆنم زەوی لەلایەن كۆمپانیای پەكینی چینەوە كەبریاربوو دروستبكرێت، بەتەواوبوونی هەپی ستی لەهەولێر 8 هەزار هەلی كار دەڕەخسێنێت و ساڵانە توانای پێشوازیكردنی لە14 ملیۆن گەشتیار هەیە و شوێنی مانەوەی 80 هەزار كەسی تێدا دەبێ،هەپی ستی كە پرۆژەیەكی گەشتیاری چینە لە هەولێر سێیەم گەورەترین پڕۆژەی چینە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا-(هەپی ستی) لە ئێران و مالیزیا هەیە و سێیەم شوێنیش لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەولێر دەبێت، لە كاتی دەست بە كاركردن تیایدا تا تەواوبوونی، پێویستی بە 8 هەزار دەستی كار هەیە، پڕۆژەكە بە گشتی لە شاری یاری، ئەكواپارك، هۆتیل، شەقامی بازرگانی، ڤێلا، ئەپارتمانی گەورە، سەنتەری وەرزشی و ناوەندی خزمەتگوزاری پێكدێت، لەگەڵ خزمەتگوزارییەكانی وەك سوپەرماركێت، نەخۆشخانە، قوتابخانە و چەندین خزمەتگوزاری تریش لەخۆ دەگرێت،هەڵكەوتەی جوگرافیی پڕۆژەكە كەوتووەتە باكووری ڕۆژئاوای هەولێر لەنێوان رێگەی هەولێر و دهۆك و نێوان هەردوو گوندی دارەبەن و ئاشۆكان

هەرێمی كوردستان لە ڕووی ستراتیژییەوە گرنگە بۆ چین، نەك تەنها بەهۆی پێگەی جیۆپۆلەتیكییەوە بەڵكو بەهۆی سامانە سروشتییە دەوڵەمەندەكانییەوە بەتایبەتی نەوت. ئابووری چین زۆر پشت بە هاوردەكردنی وزە دەبەستێت و دەستەبەركردنی دەستڕاگەیشتن بەو سەرچاوانەی چین لایەنێكی چارەنووسسازە لە سیاسەتی دەرەوەی چین. چین بە دامەزراندنی كونسوڵخانە لە هەرێمی كوردستان نەك هەر پەیوەندییە دیپلۆماسییەكانی بەهێزتر دەكات بەڵكوو خۆی پێگەی خۆی دادەنێت بۆ ئەوەی سوود لە دەرفەتە ئابوورییەكانی ناوچەكە وەربگرێت.
چین

وەك نەتەوەیەكی ئاشتیخواز

چین بەردەوام جەختی لەسەر پابەندبوونی خۆی كردووەتەوە بە دەستوەرنەدان لە كاروباری ناوخۆی وڵاتانی دیكە و پەرەپێدانی گەشەسەندنی ئاشتیانە. ئەم هەڵوێستە بە پێچەوانەی تێڕوانینی زۆرێك لە وڵاتانی ئەوروپی و ئەمریكایە كە لە دەستێوەردان و ململانێی سەربازی جۆراوجۆر لە سەرانسەری جیهاندا بەشدار بوون. سیاسەتی دەستوەرنەدان لە چین و جەختكردنەوە لەسەر پێكەوەژیانی ئاشتیانە، ناوەندی ڕێبازی دیپلۆماسی و هەوڵەكانی بۆ جیاكردنەوەی خۆی لە زلهێزەكانی ڕۆژئاوایە.

جبەخانەی ئەتۆمی چین و هەڵوێستی ئاشتیانە

لە كاتێكدا چین خاوەنی چەكی ئەتۆمییە، بەڵام سیاسەتی "بەكارنەهێنانی یەكەم"ی گرتۆتەبەر، واتە بەڵێن دەداوة كە چەكی ئەتۆمی بەكارنەهێنێت، مەگەر سەرەتا لەلایەن نەیارێكەوە هێرش بكرێتە سەر كە چەكی ئەتۆمی بەكاردەهێنێت. ئەم سیاسەتە هاوتەریبە لەگەڵ گێڕانەوەی فراوانتری چین بۆ بەرەوپێشبردنی ئاشتی و سەقامگیری. توانای ئەتۆمی چین وەك ڕێگرییەك كاردەكات، ئاسایشی نیشتمانی خۆی مسۆگەر دەكات لە هەمان كاتدا ڕێگەی پێدەدات داكۆكی لە چارەسەركردنی ئاشتیانەی ململانێكان و بەشداریكردنی دیپلۆماسی بكات لەسەر دەستێوەردانی سەربازی

جیاوازی چین لەگەڵ ڕێبازە ڕۆژئاواییەكان

ئەو ڕێبازەی چین دەیگرێتەبەر جیاوازییەكی بەرچاوی لەگەڵ ڕێبازی زۆرێك لە وڵاتانی ڕۆژئاوا، بەتایبەتی ئەمریكا و گەلانی ئەوروپا هەیە. ئەم وڵاتانە زۆرجار سیاسەتی دەستێوەردان دەگرنەبەر، لەوانە بەشداری سەربازی لەژێر ناوی هەوڵدان بۆ پێشخستنی حوكمڕانی دیموكراسی و مافەكانی مرۆڤ،كەهەموو كات بۆتە هۆكاری وێرانكاری. لە بەرامبەردا، گرنگیدانی چین بە هاوكاری ئابووری، پەرەپێدانی ژێرخانی ئابووری و دەستێوەرنەدان و بنیاتنانی پەیوەندییەكی سەقامگیر و قازانجی هاوبەش بەبێ ئەو دەنگە سیاسییە مشتومڕاوییانەی كە زۆرجار پەیوەستن بە سیاسەتەكانی ڕۆژئاواوە، داڕێژراوە.

ڕۆڵی چین لە هاوکاریکردنی کورد لە کاتی شەڕی داعش و لە بەرەنگاربوونەوەی پەتای کۆرۆنا

هاوکاری لە شەڕی دژی داعش

پاڵپشتی و ڕاهێنانی سەربازی

چین مەشقی سەربازی و کەرەستەی سەربازی بۆ هێزی پێشمەرگەی کوردستان دابین کرد بۆ یارمەتیدان لە شەڕی داعش. ئەم پاڵپشتییە چەک و تەقەمەنی لەخۆگرتبوو، کە توانای پێشمەرگەی لە بەرەکانی شەڕدا بەهێزتر کرد

بەپێی زانیارییەکان، ڕاوێژکارە سەربازییەکانی چین لەگەڵ هێزە کوردییەکان کاریان کردووە بۆ بەرزکردنەوەی ئۆپەراسیۆنە ستراتیژییەکانیان دژی داعش
هاوبەشکردنی زانیاری هەواڵگری

چین زانیاری هەواڵگری لەگەڵ هێزە کوردییەکان هاوبەش کردووە بۆ هاوکاریکردن لە شوێنپێهەڵگرتن و بەئامانجگرتنی ئۆپەراتۆرەکانی داعش. ئەم هاوکارییە بەشێک بوو لە هەوڵە نێودەوڵەتییە بەرفراوانەکان بۆ بەرەنگاربوونەوەی ئەو ڕێکخراوە تیرۆریستییە
هاوکاری لە کاتی پەتای کۆرۆنا

پێداویستی و ئامێری پزیشکی

لە سەردەمی پەتای کۆڤید-١٩، چین چەندین باری پێداویستی پزیشکی نارد بۆ هەرێمی کوردستان، لەوانە دەمامک، ئامێری هەناسەدان، و کەرەستەی خۆپاراستنی کەسی (PPE
پسپۆڕانی پزیشکی چینی ڕێنمایی و پرۆتۆکۆڵیان بۆ مامەڵەکردن و چارەسەرکردنی حاڵەتەکانی کۆڤید-19 پێشکەش کرد، ئەمەش یارمەتیدەری دەسەڵاتی تەندروستی کورد بوو بۆ بەڕێوەبردنی پەتاکە بەشێوەیەکی کاریگەرتر.

هاوکاری چاودێری تەندروستی

پیشەگەرەکانی چاودێری تەندروستی چینی لە ڕێگەی کۆبوونەوە و وێبیناری مەجازییەوە ئەزموون و باشترین پراکتیزەکانیان لەگەڵ ستافی پزیشکی کورددا بەیەکەوە باس کرد. ئەم ئاڵوگۆڕە زانیارییە لە قۆناغە سەرەتاییەکانی پەتاکەدا زۆر گرنگ بوو کاتێک زانیاری لەسەر ڤایرۆسەکە و چارەسەرکردنی بە خێرایی پەرەی سەند.