شوان ئەحمەد
كتێبی (ناپاكی ڕۆشنبیران)، كۆكراوەی وتارە ڕۆژنامەوانیەكانی پێنچ ساڵی كۆتایی ژیانی ئێدوارد سەعیدە لە نێوان (1998 بۆ ٢٠٠٣). ئەسعەد ئەلحسێن لە ئینگلیزیەوە وەریگێڕاونەتە سەر زمانی عەرەبی و زۆربەی زۆری وتارەكانیش، لە (ئەهرام ویكلی)دا بڵاوبونەتەوە.
كتێبەكە بە قەوارەی (383) لاپەڕەیەو جگە لە پێشەكیەكی دورودرێژ (11 – ٣٨)، سی و شەش وتاری تێدایە. لەگەڵ دوو چاوپێكەوتندا (یەكەمیان داڤید بارسامیان لەگەڵ ئێدوارد سەعیددا ئەنجامی داوە، دووەمیشیان كۆتا بەشی كتێبەكەیە بەناوی تیۆریای ئێدوارد سەعیدەوەو گفتوگۆیەكە لەگەڵ بیرمەند و ڕەحنەگر و ئەكادیمیستی بەریتانی تێری ئیگڵتۆن)دا.
جگە لە دەرسگوتارێك بە ناوی (ڕۆڵی گشتی نوسەران و ڕۆشنبیران) كە لە بەرواری 19 –ئایاری -2001 لە ملبۆرن پێشكەشی كردووە. هەروەها بە شێكیشی تایبەتە بە زۆرێك لەو نوسینانەی لە ستایشی سەعیددا نوسراون، دوای مردنی و هەریەك لە: (محەمەد حەسەنەین هەیكەل و مەحمود دەروێش و حەنان شەعراوی و ئەنوەر عەبدولمەلیك و سەمیر ئەمین و دانیال بارینبویم و نوام چۆمسكی و ڕۆبەرت فیسك و مونا ئەنیس) بەشدارییان تێداكردووە.
ئەم كتێبە دیاری برای ئازیز (هاوسەر ڕەشید)ە.. من تەواوی بەرهەمەكانی ئێدوارد سەعیدم بە عەرەبی هەیە، جگە لە زۆرێك لەو كتێبانەشی لە بارەیەوە نوسراون. هەر ئەم كتێبەیم نوقسان بوو، بە سوپاسەوە كاكە (هاوسەر) ئەو كەلێنەی بۆ پڕكردمەوە.
ئەڵبەت لە ئێستادا ئەوە بڕاوەتەوە كە ئێدوارد سەعید (1935 – 2003) بیرمەندێكی گەورە و كاریگەری سەدەی بیستەم بووە و (ئۆریانتالیزم 1978) و (كولتوور و ئیمپریالیزم 1993)ە كەشی، بوونەتە بەردی بناغە و دوو سەرەكیترین تێكستێک، بۆ تیۆریای پۆست كۆلۆنیالیزم.
واتە ئەمە بۆتە كڵێشەیەكی حازر بەدەست و پێویست بەوتنەوە ناكات. بەڵام كێشەكە لەوەدایە، ئەم بیرمەندە گەورەیەی کە خاوەن جیهانبینی و تێزە و میتۆدی تایبەت بە خۆیبوو، هاوكات خاوەنی ڕۆحیەتێكی ڕەخنەیی وەهاش بوو کە ماكی سەرەكی بیركردنەوە و كارەكتەری ئەوبوون، كەچی لەگەڵ ئەوەشدا سەروەختێك لە بیرمەندەوە دەبێتە ئەكتیڤستی سیاسی و لە ئەكادمیستێكی پسپۆڕەوە، وەردەگۆڕێت بۆ ڕ‌ۆژنامەوان و ستوننوس، بڕێكی زۆر لە قوڵی و وردبینی و سەنگینی خۆی لە دەست دەدات.
وتارەكانی ناو ئەم كتێبە، سەلمێنەری ئەو ڕاستیەن. ئاخر دوراییەكی زۆر لە نێوان وتارە ڕۆژنامەوانیەكانی ئەم كتێبەو ئەو تێزە و تیورانەدا دەبینین كە ئێمە لەخوێندنەوەی (ئۆریانتالیزم) و (كولتوور و ئیمپریالیزم) و (ڕۆنانی ئیسلام) و (وێناكردنەكانی ڕۆشنبیر) و (دەرە شوێن)دا پێی ئاشناین.
لێرەدا ئەوەی دەبینین قەڵەمی پێاوێكی توڕە و زمان زبر و سادەنوسە کە بەچاوی فەلەستین و لەڕێی كێشەی فەلەستینەوە، هەموو دنیا دەبینێ و بڕیاردەدات. یەكێك لەو وتارانەی لە لاپەڕە (318) كتێبەكەدایەو پێشتر لە بەرواری (26 – نیسانی -2001)دا لە (ئەهرام ویكلی) بڵاوبۆتەوە، ئەمە ناونیشانەكەیەتی: (هەموان لە ڕزگاركردنی فەلەستین بەرپرسیارن).
وەك فەلەستینیەك ، ئێدوارد سەعید هەقیەتی كێشەی ئەو جوگرافیایە بە تەوەری سەرەكی بیركردنەوە و كاركردنی خۆی بزانێت و هەرچیشی لە دەست دێت، لە پێناویدا بیكات. بەڵام سەیركردنی ئەو كێشەیە وەك سەرەكیترین كێشەی تەواوی مرۆڤایەتی و چاوپۆشیكردن و بە كەم سەیركردنی كێشەكانی دیكەی دنیا، لە جێی خۆیدانیەو بابەتێكە زۆرێكی زۆر ناچنە ژێر باری.
هاوكات تاوانباركردنی خۆرئاوا لە هەموو شتێكداو بینینی ئەو تاوانەی بە تەنها ئەمریكا بكەریان بووە و بەشداربووە تیایاندا، هەم كورت بینیەو هەم هەڵوێستێكی نادروست و ئایدیۆلۆژیشە.
لەم كتێبەدا ئێمە بەسەر ئەم پرسانەدا دەكەوین: (فەلەستینیەكان وەك قوربانی و بەشخوراوترین میلەتی دنیا، لەگەڵ بە ئەهریمەنكردنی ئیسرائیل و ئەمریكا و تەواوی خۆرئاواش لە گەڵیاندا).
گرنگی بەرهەم و نوسینەکانی ئێدوارد سەعید وەك بیرمەندێكی ڕەخنەگر و ئەكادیمستێكی پسپۆڕ، هانیدام تا ئەم كتێبەی بخوێنمەوە، بەڵام زۆرێك لەو وێنەیەی پێشوتری لا كاڵكردمەوە كە لەسەر خاوەنی (ئۆریانتالیزم) و (كولتوور و ئیمپریالیزم) هەمبوون.
یەكێك لە خراپیەكانی ئەم كتێبە ئەوەیە، گەر كەسێك سەرەتای ناسین و ئاشنابونی بە ئێدوارد سەعید بەمە دەست پێبكات، ئەوا بەزەحمەت لە هەوڵی دەست ڕاگەیشتن بە بەرهەمەكانی تریدا دەبێت و ڕەنگە هەر لێشی بتۆرێت.
ئەم كتێبە كە وەرگێڕی عەرەبیەكەی وتاری (ناپاكی ڕۆشنبیران)ی كردۆتە ناونیشانەكەی و وتارەكەش (24 - حوزەیرانی -1999) لە (ئەهرام ویكلی) بڵاوبۆتەوەو باس لە ڕووداوەكانی كۆسۆڤۆ و هەڵوێستی ڕۆشنبیران دەكات، لە دەست تێوەردانی ئەمریكا لەو كێشەیەدا، وێنەی ئێدوارد سەعیدی ڕۆژنامەنوسمان بە زەقوزۆپی و وەک خۆی نیشان دەدات.
وێنەیەك كە دڵخۆشكەر نیەو زۆر جیاوازە لە وێنەی ئەو ڕەخنەگر و ئەكادیمی و بیرمەندەی، پێشتر ناسیومانە و خوێندومانەتەوە و ئاشنابووین پێی.