9 لە 9
 لە مێژووی گەلاندا ، داڕمانی متمانەی  پێکەوە کارکردنی ناوخۆیی  زۆرجاران  پەلکێشی هەژموونی دەرەکی کردووە. لە مێژووی کوردیشدا، بێتوانایی ئێمە لە پێکەوەیی و یەکگرتندا هەر لە سەردەمی عوسمانی و سەفەویدا، یان تەنانەت لە ساڵانی نەوەدەکاندا، ڕێگەی بە کەسانی دیکە دا کە چارەنووسی ئێمە دیاری بکەن، لە دووهەزارەکان ڕێگەی بە ملیشیاکاندا چارەنوسی کەرکوک دیاری بکەن.
 ئەمڕۆ هەندێک وا مامەڵە دەکەن کە لاوازکردنی متمانە بە حوکمڕانی کوردی تاکتیکێکی زیرەکانەی ئەوان بێت بەتایبەتی هەندێک کارەکتەری پارتە ئیسلامییەکان.  لەبیریان دەچێت ئەوانەی کە ڕۆحی بڕواو متمانەی خۆ بەڕێوەبردن لە گەلەکەی خۆیاندا دەکوژن، هەرگیز دەسەڵاتێک  بە میرات وەرناگرن.  متمانە دروشمێکی سیاسی نییە.  پەیمانێکی گرنگی فرەلایەنەیە. لە قورئاندا چەمکی ئامانە،  متمانە، چەقی بەهایەکی خوداییە.  گەندەڵترین کەس ئەوانەن کە بۆقازانجی کاتی خۆیان متمانە درێژخایەنی میللەتێک دەشکێنن. 
بە هەمان شێوە کتێبی پیرۆز هۆشداری دەدات لە گورگەکان کە پێست و کەوڵی مەڕیان لەبەردایە و بە زمانی دادپەروەری قسە دەکەن بەڵام نییەتێکی شەڕانییان هەیە. ڕاستە کە شەفافیەت و دادپەروەری و لێهاتوویی پرسی ئارەزوومەندانە نین، ژیانی و جەوهەرین، دەبێ گەندەڵی کەم بکرێتەوە بەڵام ئەوانەی گرفتی موچەخۆری ڕەنجاوی کوردستان دەکەنە ئامرازی ململانێیەکی نادادپەروەرانە بۆ زیانگەیاندن بە بناغەی متمانەی کوردستانیان هەرگیز بەدوایی دادپەروەریدا ناگەڕێن. ئەوان خەریکی پڕۆسەیەکی بێشەرمانەی تێکدانی کوردستانن.
خەڵک حەفتا ڕۆژێکە مووچەی وەرنەگرتووە  توڕەیی ئەوان ڕەواو ڕاستەقینەیە، بەڵام بریندارکردنی زیاتریان ناڕەوایە. پێویستە ئەم شتە باش تێبگەین، ئۆپۆزسێۆن ئازارەکانتان دەفرۆشێت،  نەک تەنها دەڵاڵی بازاڕەکانی بەغدان ، ئەوان دەڵاڵی جەنگی مەزهەبین،  ئەو دەڵاڵەن کە بەدەنگی خەڵکی کوردستان و لەناویاندا بەتایبەت مووچەخۆران چوونە بەغدا.
کەم بابەتی سیاسی هەیە هێندەی  پرسی مووچە پەیوەست بێت بە سەرتاپای کۆمەڵگەکە. لە ڕووکەشدا مووچە مامەڵەیەکی داراییە.  لێ یەکێکە لە هەستیارترین بڕگە و هێماکانی پەیمانی نێوان هاوڵاتی و  حکومەت.  کاتێک مووچە دوادەخرێت یان بەهەر هۆکارێک نادرێت ، پێشێلکارییەکە تەنها ئابووری نییە؛  سیاسی وژیانییە.  بۆ گەلی کوردستان، بەتایبەتی لە دوای دەیان ساڵ ئاوارەیی ، ئازار و چەرمەسەری ، پرسی مووچە  قەتماغەی برینە کۆنەکان دەکاتەوە و ڕۆحی  ئەو متمانە دەشکێنێت کە هەرێمی کوردستانی بە عێراقەوە پەیوەست کردووە.
قسەکردن لەسەر مووچەی ئەمڕۆ، قسەکردنە لە دادپەروەری و کەرامەت و پەیوەندی مێژوویی  ودرێژخایەنی کورد و بەغدا.  هەڵەیە چ لە ڕووی فیکری و چ لە ڕووی ئەخلاقییەوە، ئەم قەیرانەی ئێستا بچووک بکەینەوە بۆ لاوازی یان خراپ بەڕێوەبردنی هەرێمی کوردستان بەتەنها.  مەغزایەکی قووڵتر کە  ئینکاری مێژوویی و گەمەی  سیاسی و شەڕی ئابووری بەخۆیەوە دەگرێت لە ئارادایە.  زیاتر لە سەدەیەکە کورد لە لایەن ڕژێمە یەک لە دوای یەکەکانی بەغدا  دووژمنکارانە مامەڵەی لەگەڵدا دەکرێت. بۆیەش قەیرانی مووچەی ئەمڕۆ نادادپەروەرییەکی نوێ نییە، بەردەوامی پێشوویە.
ڕاگرتنی مووچەی خەڵکی هەرێمی کوردستان تەنیا سیاسەت نییە، پەیامێکی ئامانجدارە. بە خەڵکی هەرێم دەڵێت کە مافەکانیان مەرجدارن، ناسنامەکەیان جێگای گفتوگۆیە و دەتوانرێت بە ئارەزووی عەرەبەکان حکومەتەکەیان  هەڵبوەشێنرێتەوە.  ئەمە ئەو چوارچێوەیەیە کە دەبێت لە قەیرانی مووچەی ئێستادا تێیبگەین و هەندێکیش لە کوردەکان دەڵاڵی ئەم بازاڕە پیسەن.
لە ڕووی فەلسەفییەوە، بەکارهێنانی برسێتی وەک ستراتیژ، مانای خۆی هەیە، بەدرێژایی مێژوو برسێتی لەلایەن ستەمکارانەوە بۆ شکاندنی کەرامەت و خۆڕاگری بەکارهێنراوە.  لە گەمارۆدانی لینینگراد بگرە ، تا گەمارۆی بەریتانیا بۆ سەر ئەڵمانیا، لە سیاسەتەکانی برسێتی ئۆکرانیای ستالینی ڕامێنە دەبینی برسیکردن  تەنیا دەرئەنجامی شەڕ نەبوو؛  ئامرازی جەنگیش  بووە.
 لە عێراقی تایفەگەری ئەمڕۆیدا سیاسەتی  برسیکردن  بە ڕووکەشی بیرۆکراسی ماکیاژکراوە. بودجە پەسند نەکراوە،   ڕێککەوتنە نەوتییەکان دووبارە هەڵدەسەنگێندرێنەوە، ناکۆکییە تەکنیکیەکان ئامرازی سیاسییان لەپشتەوەیە، دادگای فیدڕاڵی کۆنەبۆتەوە. هاوڵاتی ئاسایی دووچاری گرفتی گەورە بووە.  مامۆستا، پەرستار، کارمەندانی خانەنشین لە دۆخێکی خراپدان،  ئەمانە ئەکتەری سیاسی نین هاوڵاتی ئاساین. لەگەڵ ئەوەشدا وەک ئەوەی تاوانباری جەنگ بووبن سزا دەدرێن. لەڕاستیدا ئەوە ئۆپۆزسێۆنە مووچەخۆری کردۆتە جەنەڕاڵی جەنگ و عێراق هاندەدات، ورەی پێدەدات مل نەدات. ئەمە حوکمڕانی نییە تایفەگەری دەیکات،  ئێرادە شکاندنە.
ئۆپۆزسیۆنی  هەرێمی کوردستاندا ئەم ئازارە دەقۆزنەوە و دەیانەوێت بێ وەبەرچاوگرتنی ئایندەی کیانی کوردستان هەرێم ژێر بەغدا بخەن.  ڕەخنەگرتن لە حکومەت شتێکە و ئەوەیش شتێکی ترە کە برسێتی گەلەکەت بکەیتە ئامرازی ململانێی حزبی بۆ پێشخستنی ئەجێندای خۆت یاری بە گیرفانیان بکەیت.
  کاتێک لایەنە ئۆپۆزسیۆنەکان قەیرانی مووچە بە تەنیا بە خەتای حکومەتی هەرێم لەقەڵەم دەدەن، یان مەبەستێکی نامۆیان هەیە، یان نایانەوێت  کۆنتێکستی کورد و بەغدا بەدرێژایی سەت ساڵی ڕابردوو ببینن.
دروستە خەڵک ناڕەزایەتی دەرببڕن کاتێک مووچەیان پێ نەدرێت.  تەنها بۆ خەڵکە داوای کەرامەت بکەن. بەڵام نابەرپرسیارییەتییە  هانی ئەو ناڕەزایەتیانە بدەن تەنها بۆ ئەوەی زیان لە متمانەی نێوان خەڵک و دەسەڵات بدەن. 
  لە جیهاندا نموونەی دیکە دەبینین کە چلۆن هێزە سیاسییەکان ئازارەکانی خەڵک وەک چەکی بەرژەوەندی بەکاردێنن  سەرکردە پۆپۆلیستەکان لە ئەمریکای لاتینەوە تا بەڵکان، قەیرانی ئابوورییان قۆستۆتەوە تا  ناسەقامگیری سیاسی زیاتر بکەن،  ئامانجیان چاکردنی دۆخەکە نییە؛  هێندەی بردنی دەنگەکانیانە. لەدۆخی ناهەمواری نێوان هەولێر بەغداد دا هەندێک لایەن و پەرلەمانتارو دەمهەراش  لە بازاڕی ئازارەکانی خەڵکەکەماندا مامەڵەی بەرژەوەندی خۆیان دەکەن، بێ ئاگان لەوەی ئەگەر کوردستان نەبێت ئەمان کەس تمەنێکیان پێ نادات.
 متمانە وەفا نییە بۆ شکست.  متمانە پەیمانێکە بۆ ئەوەی  پێکەوە باشتر بکەین. حکومەتی هەرێم دەبێت بەرپرسیارێتی چاکسازی، شەفافیەت، دادپەروەری لە ئەستۆ بگرێت.  بەڵام نابێت خەڵک دەستبەرداری ڕاستییەکان بێت: بەغدا بێتاوان نییە. مووچەی خەڵکی کردۆته چەک و باڕووتی گولەکەیشی هەستی ماندووی خەڵکی کوردستانە ڕەسەدەکەیشی ئۆپۆزسێۆنێکی نابەرپرسیارە. 
 ئەگەر ئێستا متمانە بشکێت وەک ئەوەی کوردەکانی لایەنگری شیعەی حوکمڕان دەیانەوێت، ئەوا نەک تەنها متمانە بە حکومەتی کوردستان دەشکێت، بەڵکو بە  بیرۆکەی خۆبەڕێوەبەری دەشکێت کە ئەوسا ئەوانەی دەیانەوێت حکومەتی هەرێم بخەن هەرگیز خۆیان ناتوانن متمانە بەدەست بێننەوە، واتە کوشتنی متمانە بەکیانی کوردی لە پێشدا ئۆپۆزسێۆن تێدا دەشکێت، چونکە بەهەموو کەموو کوڕییەکەوە هەرگیز ناتوانێت وەک پارتە خاوەن دەسەڵاتەکانی ئێستە بکات.