دواین هەواڵ

بەرەو پەنجاوپێنجەمین ساڵیادی لەسێدارەدانی (سەید قوتب)

‌شوان ئەحمەد

14/08/2021

-مەشخەڵی ڕێ، ‌مانیفێستی ئیسلامیستە ڕادیکالەکانە -

(معالم في الطریق) یاخود مەشخەڵی ڕێ‌، دواین كتێبە سەید قوتب نووسیبێتی. (یەكەمین چاپی لەساڵی1963بووە). لەوكاتەوە تا ئێستا لە دەیان جار زیاتر چاپكراوەتەو بۆ زیاد لە زمانێكی بیانیش وەرگێڕدراوە: (ئینگلیزی، فارسی، كوردی، عیبری). وەرگێڕانی بۆ سەر زمانی ئینگلیزی (بەدر حەسەن کردوویەتی و ساڵی1980 لە پاكستان لەچاپدراوە).

هەروەها مەلا كرێكاریش لە هەشتاكاندا، بەشی یەكەمی كردۆتە كوردی ‌و وەك خۆی لە چاپی دووەمی تەواوی كتێبەكەدا (مەشخەڵی ڕێ‌) باسی دەكات، لە پاكستان ‌و بەبڕیاری عەبدوڵڵا عەزامی فەلەستینی كە ئەو كات بۆ جیهاد رووی لە ئەفغانستان كردبوو لەچاپدراوە. دواتر ساڵی 1999 لە چاپخانەی وەزارەتی رۆشنبیریی‌ لەهەولێر و بە تیراژی (2000) دانە چاپی دووەمی كراوەتەوە.

ئەم كتێبەی (ژیڵ كیبڵ بە مانیفێستی گروپە جیهادیەكانی جیهانی ئیسلامی) ‌و (د. حەیدەر ئیبراهیم عەلی، بە خاڵی دابڕانی نێوان دوو جۆرە ستراتیژی كاركردنی ئیسلامی سیاسی دادەنێت) ، سەرچاوەی سەرەكی ‌و زادی رێگای سەرجەم ئەو گروپە جیهادیانەیە كە لەدوای مردنی سەیدەوە، دەبنە دیاردەی زەقی سەر گۆڕەپانی جیهانی ئیسلامی.

سەید دەسپێكی ئەو كتێبەی ئاوا دەست پێدەكات: (ئەمڕۆ تەواوی جیهان لە جاهلیەتدا دەژی). سەرەكیترین شتێكێش كەوا دەكات سەید حوكمی وا بێچەندوچون بدات بەسەر جیهاندا ئەوەیە، بەقەولی ئەو (دەستدرێژی كراوەتە سەر دەسەڵاتی یەزدان لەسەر زەوی، ئەویش دەسەڵاتی حاكمیەتە‌و ئەم دەسەڵاتەش دراوەتە مرۆڤ).
لێرە سەید قوتب هیچ كۆمەڵگایەك لەو حوكمەی سەرەوەی نابوێرێت. واتە ئەو پێیوایە نەك هەر كۆمەڵگای (سەرمایەداری‌ و سوسیالیستی ‌و وەسەنی ‌و … هتد) نوقمی جاهلیەتن، بەڵكو هەموو ئەو كۆمەڵگایانەشی ناوی ئیسلامیان لەخۆیان ناوە، دەكەونە بازنەی جاهلیەتەوە‌و ئەو پێناس ە‌و حوكمدانە ئەوانیش دەگرێتەوە.

ئەگەرچی جاهلیەت تێرمێكە ئاماژە بۆ قۆناغی بەر لەهاتنی پەیامی محەمەد (د.خ)‌و ئایینی ئیسلام دەكات ‌و تایبەتە بە قۆناغێكی مێژوویی كۆمەڵگای عەرەبی بەر لە ئیسلام، بەڵام لای سەید ئەو چەمكە گۆڕانێكی جەوهەری بەسەردادێت.

لەسەر دەستی ئەو ئیتر جاهلیەت تەعبیر نییە لە قۆناغێكی مێژوویی دیاریكراو، یان قۆناغێك لەپشتمانەوە بێت ‌و جێمانهێشتبێت، بەڵكو لای ئەو دەگۆڕێت (بۆ حاڵەتێك یاخود هەڵوێستێكی فیكری كە بەردەوام ئەگەری دووبارەبوونەوەی هەیە، بەتایبەت هەر كاتێك كۆمەڵگا لە رێچكای ئیسلام لایدا، ئیتر ئەمە لە رابردوودا بێت یان لە ئێستاو داهاتوودا رووبدات).

دوای ئەوەی سەید بەشی زۆری سەرەتای (معالم) بۆ ئەوە تەرخاندەكات بیسمەلمبێنی ، واقعی ئەمڕۆ واقیعێكی جاهلی تەواوە‌و هەرچی حكومەت ‌و دەسەڵادا ر‌و فەرمانڕەواش هەیە، هەموویان گومڕاو مورتەدو سەرلێشێواون، رووی دەمی دەكاتە ئەوانەی لە پێناویاندا ئەو كتێبەی نووسیووە.

بۆ ئەوەی راستە ڕێگای كاركردنیان نیشان بداو پێیان بڵێت، تەواوی ئایدیۆلۆژیاكانی ئەمڕۆ بە بنبەست گەیشتوون‌ و لەسەرەمەرگدان. ئەوەشی دەتوانێت ئەو بۆشاییە گەورەیە لە سەركردایەتی كردنی مرۆڤایەتی ‌و دنیای تازەدا پڕ بكاتەوە‌و ببێتە ئەلتەرناتیڤی هەریەك لە بلۆكی خۆرئاو و خۆرهەڵات، تەنها ئیسلامە.

سەید لە (معالم)دا نەخشەیەكی ورد‌و میكانیزمێكی شێلگیرانە، بۆ ئەو دەستەبژێرە لاوە موسڵمانە دادەنێت كە ئەركی راپەڕاندنی ئەو ئەركە قورسەیان دەكەوێتە ئەستۆ. واتە سەر لەنوێ‌ ژیاندنەوەی پەیامی ئیسلام بۆ ئەوەی لە داهاتوودا وەك رابردوو، جڵەوی پێشڕەوایەتیكردنی مرۆڤایەتی بكەوێتە دەست.

هەروەك ساڵح وەردانی لە كتێبی (الحركة الاسلامیة في المصر)دا باسی دەكات ‌و دەڵێت: ( سەید لە -معالم- دا قۆناغەكانی كاركردن بۆ ئەو مەبەستە بەم جۆرە ریزبەندی دەكات:

- تەواوی کۆمەڵگاکان لە جاهلیەتدا دەژین، لەسەروو هەمووشیانەوە كۆمەڵگە ئیسلامیەكان.

- تەكفیركردنی ئەو حكومەتانەی لە وڵاتانی ئیسلامیدا حوكمدەكەن ‌و رێگەنەدان بە بەشداریكردن لەگەڵیان لە پێكهێنانی حكومەت‌ و حكومڕانی كردنی وڵاتدا.
- جیهاد كردن لەدژی ئەوحكومەتانە كارێكی پێویستە.

- گومانكردن لە ئیسلامیەتی خەڵكانی موسڵمان.

- داواكردن بەوەی لەرووی شعوریەوە خۆمان لە واقع داببرین‌ و خۆمان لە كۆمەڵگا جیابكەینەوە).

سەید لەڕێی‌ ئەو كتێبەیەوە توانی زاراوەگەلێكی وەك: (جاهلیەت، حاكمیەت ‌و جیهاد، زیندوو بكاتەوە‌و دوای مردنیشی دەستبەجێ‌ بزاوتە ئیسلامیەكان قوستیانەوە‌و كردیانە بەرنامەی كاری خۆیان، لەسەر بنەمای تێزەكانی ئەو كتێبەش هەڵویستی خۆیان لە واقیع دیاریدەكرد).

ئیتر لێرەوەو بە پشت بەستن بەو رێسایانەی سەید لە (معالم)دا دایرشتبوو، گروپە جیهادیەكان ‌و گروپەكانی تەكفیر دەكەونە خۆ‌ و (هەموویان فیكری ئەو دەکەنە نەخشە رێگای کارکردنیان).

بەڵام دواجار ئەم كتێبە دەبێتە باعیسی سەری سەید خۆی. ئەوەتا زەینەب غەزالی لە شوێنێكدا دەنووسێت: (ئەوەی دەیەوێت بزانێت سەید قوتب بۆچی لە سێدارەدرا، ئەوا با بچێت- معالم في الطریق - بخوێنێتەوە).

هەروەها دەبێتە داینامێتێكیش بەدەست هەموو ئەو تاقم‌ و گروپە جیهادیانەی، هەریەكە‌و بەپێی تێگەیشتنی تایبەتی خۆی تەفسیری دەكات ‌و ناوەڕۆكەكەی لێكدەداتەوە.

Copyright © 2020 All Rights Reserved Designed And Developed By AVESTA GROUP