حەیدەر عەبدولڕەحمان
بەشی دووەم
رەگەزێكی گرنگی سیناریۆ دیالۆگە، بەڵام لەرووی پیشەییەوە جیاوازییان لەوە دایە كە سیناریۆ بەگشتی پێویستی بەئەزموون و شارەزاییەكی سینەمایی هەیە، بەڵام دیالۆگ پێویستی بەهەردوو رەگەزی سینەمایی و ئەدەبی هەیە، بەڵام مەرج نیە سیناریستێك ئەدیبێكی باش بێت، بۆیە زۆر لەو بەرهەمە درامیانەی سیناریۆ یان دیالۆگەكانیان لەلایەن دەرهێنەرەوە دەنووسرێن لاوازییان لەلایەنە ئەدەبیەکەوە پێوە دیارە .
بۆیە وا پەسەند ترە دەرهێنەر هەموو شتێ نەبێ لەكاری درامادا، بەڵكو ئەركەكان بەپێی پسپۆری و ئەزموون دابەشی سەر ستافە هونەرییەكەدا بكا.
لەچەرخ و فەلەكدا دەرهێنەر تووشی ئەو گرفتە بووە، تەوەری باشی بۆ ناوەرۆكی دراماكەی هەلبژاردووە، بەڵام بۆ داڕشتنەوەی ئەو بیرۆكانەی هەیبووە، ئەركی سیناریۆو دیالۆگی خستۆتە سەر ئەستۆی خۆی، كە رەنگە ئەگەر پسپۆرو زمان زانێك دیالۆگەكانی بنووسیبوایە، دیالۆگی بەتام و چێژو سەرنج راكێشی ئەوتۆی دەنووسی ، كە بینەر چەند ئەوەندەی وێنە دەیوروژێنێ ، ئەوەندەش وشە..
زۆر جاران وشە بەسەر وێنەشدا زاڵە، بۆیە سینەماکارانی جیهانیی ئەوەندە پەنا دەبەنە بەر رۆمانەكانی ماركیس و شكسپیر بۆ سیناریۆو دیالۆگ .
كاركردن لەدرامادا دروست كردنی هاوسەنگیە لەنێو پێكهاتەكانی درامادا، هەر پێكهاتەیەك بۆشایی دروست كات، وەك مردنی ئەندامێكە لەجەستەی مرۆڤدا و دەچێتە خانەی كەم ئەندامی و سەقەتی،
لەو درامایەدا لاوازی دیالۆگ كاراكتەرەكانیشی لاواز كردووە، زۆر لەوان كە كێشەی دەروونی و كۆمەڵایەتی گەورەیان هەیە، نەیانتوانیووە گوزارشت لەئازارەكانی خۆیان بكەن، وەك ئەوەی كەسانی كەڕولاڵ و بێ زمان بن لەئاست دەربڕینی ئەو ئازارانە.
راستە كامیرا لەهەندێ دیمەندا دەتوانێ شوێنی هەندێ دیالۆگ بگرێتەوە، بەڵام بینەر چەند ئەوەندەی ئارەزووی وێنە دەكات، ئەوەندەش وشە، بەتایبەت لەپرسە كۆمەڵایەتی و سایكۆلۆژیەكاندا.
پێویستی دراما بۆ وێنە یا وشە بەپێی فۆرمی دراماكە دەگۆڕێ، لەهەندێ فۆرمدا دەرهێنەر پێویستی بەكامێراو بژاردەی گرتەكان و زمانی كامێرا هەیە، لەهەندێ فۆرمی تردا بەوشەی ئەدەبی كاریگەر، بەڵام چونكە چەرخ و فەلەك كارێكی كۆمێدی و كۆمەڵایەتی و پەروەردەیی هاوبەشە، پێویستی بەهەردوكیان هەیە.
رەگەزێكی دیكەی دراما هونەری دروست كردنی گرێ ی درامیە، كە سەرچاوەی وروژاندنی بینەرە، هەر كات هەستت كرد درامایەك ناتوروژێنێ، ئەوە بزانە توخمی دروست كردنی گرێ لەو بەرهەمەدا لاوازە، خۆ ئەگەر ئەو گرێیانە نەبن ، زنجیرەیەكی درامی ناگاتە هەشت سەد و نۆ سەد ئەلقە ، بێ ئەوەی دووچاری سارد بوونەوەت بكات .
بەڵام سەرچاوەكانی وروژاندن هەر تەنها گرێ نیە ، رەنگە هەندێ جار ئەكتەریش رۆڵی كاریگەری هەیە لەوروژاندنی بینەر و بەدوادا چوونی بۆ دراما، بۆ نموونەش لە چەرخ و فەلەك گرێ زۆر لاوازە ، تەنیا گرێ ی نەخشین نەبێت كە بینەر چاوەڕوانی ئەوەی دەكرد بزانێت دەرهێنەر چ چارەسەرێك بۆ دۆزینەوەی نەخشین دادەنێ ، یان گرێ ی بەیەك گەیشتن یا نەگەیشتنی شەماڵ و خاتوون و رازی بوون یان رازی نەبوونی فریاد، بەڵام سەرچاوەی كۆ كردنەوەی ئەو بینەرە زۆرە بەدەوری دراماكە گرێ نەبوو ، بەڵكو تەنیا ئەكتەر بوو، بەتایبەت ئەكتەرێكی كۆمێدی وەك (رێشان حەمۆ)
ئەكتەر
وەك ئاماژەم پێدا كۆمەڵە ئەكتەرێكی خاوەن ئەزموون لە چەرخ و فەلەك دەردەكەون، هەر یەك لەوان قورسایی تایبەتی خۆیان و شوێنی تایبەتی خۆیان هەیە لەدراماكەدا.
بەڵام رۆڵی گرنگی ( رێشان حەمۆ ) وەك ئەكتەرێكی كۆمێدی لەزنجیرەكەدا دیارە ، نواندنێكی سروشتی، دوور لە تەسەنوع و گرژی، دوور لە زێدە رۆیی و هەڵچوون، ، دەم و چاوێكی گوزارشت بەخش، بەژنو باڵاو لەشو لارێكی نەرم ، شارەزا لەهەڵسوكەوت كردن و ناسینی كاراكتەر، بوێر بەرامبەر بەکامێرا.
ئەگەرچی ئەو لەرەسەندا زۆرینەی نواندن و ناسینی بۆ بینەر لەرێگەی رێكلامی بازرگانی بووە، بەڵام لەنواندنی دراماشدا هەمان تواناو دەسەڵاتی هونەریی هەیە.
بۆیە دەرهێنەر كە بەشێكی زۆری بەرهەمەكەی بۆ رێكلام و بازرگانی تەرخان كردووە، سەركەوتوو بووە بۆ هەڵبژاردنی ئەكتەرێكی رێكلامی بۆ كارێَكی درامایی .
زۆر لەو دیمەنانەی لەدراماكە هەبوون شایەستەی ئەو ئەكتەرە نەبوون، چونكە دەكرا دەسەڵات و توانای رێشان وەك پێویست بۆ بەرهەمەكە بەرجەستە بكرێت نەك بكرێت بە ئەكتەرێكی بازاڕی، هەویر بێت بۆ هەموو شتێ .
بۆیە لەزۆر دیمەندا ناهەقیم بەدەرهێنەر دەدا كە لەزۆر دیمەندا غەدری لە رێشان كردووە، بە تایبەت لەو دیمەنە لاوازانەی ناوی چاکسازی لێنابوون.
زاهیر عەلی _ ئەكتەرێكی دێرینو خاوەن ئەزموونە ، بەو تەمەنەی ئێستای مێژووی جوانی خۆی وەبیر هەوادارانی هێنایەوە، نواندنێكی سووك و بێ گرێ ی دەكردو سەركەوتنێكی باشی بەدەست هێنا، كاراكتەرەكەی خۆی وەك پێویست بەرجەستە كرد، بۆیە شوێنی زاهیر عەلی شوێنێكی دیارو بەرچاو بوو لەدراماكەدا.
جەبار مەعروف ـ راستە كە لەگەڵ كاراكتەرەكەی خۆی نزیك بوو، دوو دیاردەی زەقی پێوە دیار بوو، یەكێیان ئەوەبوو كە وەك كۆیلەیەكی دەستی خونچەی ژنی بوو، جێ بەجێ كردنی هەموو كارەكانی بە فرمانی ژنەكەی بوو، خۆی خاوەنی هیچ بڕیارێك نەبوو، وەك نموونەیەكی پیاوانی ئەو سەردەمە، دووهەمیان : وەك لایەنێكی پەروەردیی رێزێكی زۆری دەنواند بەرامبەر بەباوكی، ئەگەرچی ئەو باوكە ببووە بارگرانیەك لە ماڵەكەدا .
لەرووی نواندنەوە یەك فۆرمی نواندنی هەبوو لەهەموو حاڵەتەكاندا، بێ ئەوەی لە هیچ دیمەنێكدا و لەگەڵ گۆڕینی هەر ریتمێكا هەست بە گۆڕان لە نواندنی دا بكەم ، بەڵام هەستم بەبێزار بوون نەكرد لەگەڵیدا.
رزگار زاهیر ـ ئەكتەرێكی ئەكادیمی بەتوانایە، ئەگەر ئەو رۆڵەی پێی دەبەخشرێت لەئاست ئەو توانایە بێت و دەرفەتی پێ ببەخشرێت وەك پێویست،.
ئەو لەو درامایەدا لایەنێكی سەرەكی ململانێی نێو درامایەكە بوو، نوێنەری دوژمنكارە كۆنەكان بوو، لەهەمان كاتیشدا باوكێكی كەمتەرخەم بوو لە ئاست هاوسەرو منداڵەكەی.
ئەوەی لە نواندنی رزگاردا بێزارم دەكات، لەهەموو دیمە نەكاندا بەیەك شێوە، بەخۆی و هەڵمژینی جگەرەكەی دەستی دەیبینم ، لەم در امایەو درامای دوا شەو یشدا بە هەمان شێوە بەو دیمەنە خۆی نیشان دەدا.
تەلار هیرانی ـ دایكی ئاسۆ ، ئەكتەرێكە هەم بۆ شانۆ هەم بۆ تەلەفزیۆن دەشێت، بەپێی پێویستی كاراكتەر رەفتار لە گەڵ نواندندا دەكات، ئەو لە چەرخ و فەلەك وێنەیەكی جوانی دراماكە بوو، توانی وەك پێویست گوزارشت لەو خۆشەویستیە بكات كە وەك دایك بۆ ئاسۆ هەیبوو، بەتایبەت لەدیمەنەكانی بەهۆش هاتنەوەی ئاسۆ و ئازاد كردنی ئاسۆ، بەڵام دەرهێنەر لەپەلو پۆی خستبوو، لوكێشنەكانی دووبارە بوون، زۆربەی دیمەنەكان لەیەك شوێنی دانیشتن بوو، بێ ئەوەی فۆرمی دەركەوتنی بگۆڕێ .
كوێستان خوسرەوی ـ مامۆستاو هاوڕئ ی مناڵی ئاسۆ ، خاوەنی روخسارێكی درامی و نواندنێكی بەپێز بوو، بەڵام لەدراماكەدا بەئاسانی لەدەست چوو، بێ ئەوەی دەرهێنەر بەو رووكەشیە هەڵسوكەوت لەگەڵ ئەو روخسارو توانایە بكات و سوودێكی ئەوتۆی لێ ببینێ .
بۆیە دەرهێنەر كە رووكەشانە كاراكتەرەكانی خۆی بەرێ دەكرد بێ ئەوەی لێیان قوڵ بێتەوە، غەدرێكی گەورەی لەخۆی و لەكوێستانیش كرد.
سەربەست ئەحمەد ـ كاراكتەرەكەی وەك نەخۆشێك لەنەخۆشخانەیەكی دەروونی، هیچ ئاسەوارێكی نەخۆشی پێوە دیار نیە، بیست ساڵیشە لەنەخۆشحانەیەكی ئەهلیە، بێ ئەوەی دەرهێنەر هیچ دیمەنێكمان لەنەخشی ئەو پیاوە فەیلەسوفە نیشان بدا، بەگشتی دەرهێنەر كاراكتەرەكەی كوشت، ئەگەرچی (سەربەست ئەحمەد) وەك ئەكتەر شتێكی ترە لەوەی بینیمان .
مازچین عەزیز ـ دایكی رەنجە ـ لەرۆڵی دایك وخەمەكانی ژیانی ئاڵۆزی كوڕەكەی دەوەشایەوە ، بەڵام دەركەوتنێكی ئەوتۆی نەبوو زێتر لەوەندە ماف بەكاراكتەرەكەی خۆی بدات.
كەریمۆك غەفوور ـ ئەو پیاوە رەبەنە هێمنەی تەنیایی تەنگی پێ هەڵچنی بوو ، خۆی و بووكەڵە مەیموونەكەی لە ژوورێكی ماتەمدا ژیانیان دەبردە سەر، لەلایەك ئەشقی بۆ خاتوون و گرێ ی رازی نەبوونی فریادی كوڕە گەورەی خاتوون بەهاوسەری بوونی، لەلا یەكی تر جێ بە جێ كردنی فرمانەكانی هاواری برا گەورەی .
كەریمۆك كاراكتەرەكەی لاواز بوو، چونكە پیاوێكی بێ هەڵوێست بوو، وەك پێویست نەیتوانی لەهیچ دیمەنێكدا بەتایبەت لەگەڵ مەیموونەكەی باس لەئازارەكانی خۆی بكات و زێتر كاراكتەرەكەی خۆی بەخەڵكی بناسێنێ ، بەڵام لەرووی نواندنەوە كەریمۆك نواندنێكی هێمن و سروشتی ئەنجام دا، كە بینەر لەخۆی رازی بكات ، چونكە دراما هەمیشە پێویستی بەو جۆرە نواندنانە هەیە كە بەرجەستەی واقیع دەكەن و فۆرمێكی سروشتی وەردەگرن .
میدیا زەندی ـ یان نازەنینی خوشكی ئاسۆ ، ئەو كیژۆڵە زیرەكو هوشیارەی هەمیشە سەركۆنە دەكرا لەسەر راستیەكان و دەكەوتە بەر زەبرو زەنگی دایكی ، تەنیا وەك كچێكی ماڵ نیشان درا ، بێ ئەوەی بینەر شتێ لەجیهانی ناوەوەی ئەو كاراكتەرە تێ بگا، هەندێ نموونەی تایبەتی ئەو بخاتە روو، یان گرێیەك بۆ ئەو دروست بكات و بینەر زێتر لەوەندە ئاشنا بە تایبەتمە ندییەكانی نازەنین بێت .
لە رووی نواندنەوە من میدیا لە ڕێزی پێشەوەی بئەكتەرە هەرە باشەكانی دراماكە دەبینم.، مەگەر هەر تەنها ڕێشان توانیبێتی ڕکابەری لەگەڵدا بکات لەنواندن دا.
شنۆ محەمەد، خاتوون ـ ئەو بێوەژنەی رۆڵی بێوەژنێكی دەبینی كە كوڕە گەورەكەی رێگر بوو لەبەردەم بەهاوسەر بوونی، من یەكەم جارە شنۆ لەكارێكی درامی دەبینم ، بەڵام توانی وەك پێویست رۆڵی كاراكتەرەكەی خۆی بەرجەست بكات.
قاسم نوری ـ لەو درامایەدا ئەو دەرفەتەی پێ نەدرا كە بتوانێت تواناكانی بەدەرخاو زیاتر خۆی ئاشنا بكات بەبینەر، ئەگەرنا تواناو ئەزموونی قاسم لەهەندێ ئەكتەری تر زیاتر دە ردەكەوت كە رۆڵی سەرەكییان پێ درابوو.
ئەكتەرە لاوەكییەكانی وەك شاخەوان مستەفا و عەلی حامید و عەلی عەبدولباقی و سەردار زەنگەنە، ئیدریس رواندوزی ، دلێر دلزار كافرۆشی ، میران سابیر، شادی عوسمان، هەریەك لەوان بەگشتی كەوتنە بەر سێبەر ، ئەگەرنا ئامادەیی زۆرتریان هەبوو بۆ بەخشینی توانای فرەوانتر .